رسانه‌ها با پمپاژ و تکرار اطلاعات، سعی بر مختل کردن بازیابی اطلاعات ذهنی دارند.
شناخت جهان آفرینش مرهون تفکر و استفاده از تجارت گذشتگان است. نگاه به گذشته و اطلاع از آنچه برای پیشینیان اتفاق افتاده، به ذهنْ قدرت مضاعفی برای تفکر و استدلال منطقی می‌دهد. ازاین‌رو امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام به فرزند خود، امام حسن علیه‌السلام توصیه می‌کند که براى وقایع آینده به آنچه واقع شده است، استدلال کند؛ زیرا امور جهان، همانند یکدیگرند.[1]
شناخت جهان
شناخت جهان هستی، از دلایل خلقت و تفاوت انسان‌ها با یکدیگر است. دانشمندان سه جنبه برای شناخت بیان کرده‌اند:
1. ادراک: رابطه در لحظه انسان با محیط پیرامونی و پاسخ به محرک‌ها در زمان حال.
2. یادگیری: کسب تجربه، اضافه شدن اطلاعات تازه به خزانه رفتاری و اطلاعاتی یا ایجاد تغییر در اطلاعات آموخته‌شده .
3. تفکر: استفاده و به‌کارگیری تجارب گذشته.
تجربه‌های گذشته بر فرآیند‌های ادراک در زمان حال تأثیرگذارند. همچنین با دست‌کاری و بازسازی تجربیات، یادگیری‌ها و اطلاعات ذخیره‌شده در حافظه بلندمدت، می‌توان به یادگیری‌های تازه دست یافت.[2]
بازیابی تجربیات
چرا در مواقع هیجانی نمی‌توانیم مطالب و تجربیات گذشته را به یاد بیاوریم و آنها را در فرآیند ادراک، یادگیری و تفکر استفاده کنیم؟
روانشناسان معتقدند آنچه به حافظه درازمدت سپرده می‌شود، هرگز از بین نمی‌رود و دلیل آنکه ما برخی مطالب قبلاً آموخته‌شده را نمی‌توانیم به یاد بیاوریم آن است که در بازیابی صحیح اطلاعات نـاتوانیم. کوشش برای پیدا کردن مطلبی از حافظه درازمدت، شبیه به پیدا کردن کتابی در یک کتابخانه بزرگ است. اگر ندانیم کتاب موردنظر با چه شماره‌ای و در کجا قرار داده شده است، نمی‌توانیم آن را پیدا کنیم؛ هرچند کتاب دلخواه ما در کتابخانه موجود باشد.[3]
عدم توانایی بازیابی اطلاعات توسط ذهن، دلایل مختلفی دارد که یکی از شایع‌ترین آنها، تداخل اطلاعاتی است.
تداخل اطلاعات
روانشناسان برای توجیه علت به یاد نیامدن اطلاعات از حافظه درازمدت، نظریه تداخل را ذکر کرده‌اند؛ یعنی اطلاعات یاد گرفته‌شده با هم تداخل می‌کنند و در هم مخلوط می‌شوند و ازاین‌ور به یاد نمی‌آیند. بعضی وقت‌ها اطلاعات تازه یادگرفته‌شده با اطلاعات پیش‌تر آموخته‌شده تداخل می‌کنند و مانع یادآوری اطلاعات قبلی می‌شوند. به این نوع تداخل، بازداری پس‌گستر می‌گویند. گاه نیز اطلاعات پیش‌تر آموخته‌شده سبب می‌شوند که ما نتوانیم اطلاعات تازه یادگرفته‌شده را به یادآوریم. به این نوع تداخل، بازداری پیش‌گستر می‌گویند.[4]
حال با توجه به مطالب پیش‌گفته، یکی از عوامل ناتوانی در بازیابی اطلاعات، رسانه است.
رسانه
رسانه‌های دشمن با سوگیری، پمپاژ و تکرار اطلاعات جدید، یا بزرگ و پررنگ کردن خبری در گذشته، می‌کوشند تا اطلاعات و تجربیات افراد جامعه هدف را با مشکل بازیابی مواجه کنند؛ خصوصاً زمانی که افراد جامعه فقط رسانه دشمن را پیگیری نمایند و رسانه‌های جبهه مخالف را دنبال نکنند. چنین افرادی سرنخ‌های بازیابی اطلاعات را نیز از دست می‌دهند. در این صورت برای بازیابی اطلاعات و رسیدن به تفکر و استدلال صحیح و منصفانه احتمال کمتری وجود دارد.
پی‌نوشت:
[1]. «اِسْتَدِلَّ عَلَى مَا لَمْ يَكُنْ بِمَا قَدْ كَانَ فَإِنَّ اَلْأُمُورَ أَشْبَاهٌ»؛ «استدلال كن براى چیزهایی كه هنوز تحقق پيدا نكرده با چیزهایی كه به وقوع پيوسته است كه اوضاع‌واحوال و امور، نظایر و مانند هم هستند». (بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۲۸)
[2]. علی‌اکبر سیف، کتاب روانشناسی پرورشی نوین، ویرایش هفتم، ص356.
[3]. همان، ص 212.
[4]. همان.