امام جواد علیه‌السلام از طولانی شدن غیبت فرزندشان مهدی موعود و آزمایش شیعیان در آن عصر نگران بودند. برای نجات از هلاکت در آن زمان، راهکارهایی همچون دعا برای آن حضرت و دعای غریق توصیه شده است.
صقربن ابی دلف نقل می‌کند: «در محضر امام جواد علیه‌السلام بودم که ایشان حرف از امامت پس از خودشان را به میان کشیدند و فرمودند: امام پس از من، فرزندم علی است که امرش امر من و حرفش حرف من و طاعتش طاعت من است. پس از او فرزندش حسن، امام است که او نیز چنین جایگاهی دارد. سپس امام سکوت نمود. به ایشان عرض کردم: مولای من امام پس از حسن کیست؟ در این هنگام، امام گریه شدیدی نمودند و فرمودند: پس از او امام قائم منتظر است که به‌حق قیام می‌کند.
به ایشان عرض کردم چرا نام ایشان را قائم گذاشتند؟ در جوابم فرمودند: زیرا او پس‌ازآنکه اکثر مردم او را فراموش می‌کنند و از امامت او روی‌گردان می‌شوند قیام می‌کند،
گفتم پس چرا نامش را منتظر گذاشته‌اند؟ فرمودند: زیرا غیبتی می‌کند که مدتش طولانی می‌گردد که در آن تنها افراد مخلص در انتظارش می‌مانند، اما اهل شک وجود او را انکار می‌کنند و انکارکنندگان به مسخره می‌نشینند و وقت تعیین‌کنندگان در غیبتش دروغ گفته و عجله کنندگان هلاک می‌شوند و اهل تسلیم نجات می‌یابند.».[1]
آن چیزی که در این حدیث شریف توجه انسان را به خود جلب می‌کند نگرانی امام از زمان غیبت فرزندشان مهدی علیه‌السلام است. آن‌قدر این نگرانی زیاد است که حضرت در ابتدا به خاطر آن گریه می‌کنند.
این حال مختص به ایشان نبوده بلکه در احوالات بعضی از امامان دیگر نیز گزارش شده است. سدیر صیرفی می‌گوید به‌اتفاق بعضی از دوستان به محضر امام صادق علیه‌السلام رسیدیم، حضرت را در حالی دیدیم که روی خاک نشسته بودند و به‌شدت گریه می‌کردند و در خطاب به شخصی می‌فرمودند: آقای من غیبت تو خواب را از چشمانم ربوده و جایم را بر من تنگ کرده و راحتی من را سلب نموده... پس‌ازآن، علت گریه ایشان را جویا شدیم، در جواب به غیبت طولانی فرزندشان مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه اشاره فرمودند و از هلاکت بسیاری از مردم در آن زمان و ارتدادشان سخن به میان آوردند.[2]
از روایات بسیاری استفاده می‌شود که زمان غیبت، زمانی بسیار سخت و توأم با امتحانات بسیار سنگین برای شیعیان است، تا آنجا که عده زیادی از این آزمایش‌ها سرافکنده بیرون می‌آیند. همین امر سبب می‌گشت اهل‌بیت علیهم‌السلام از روی دلسوزی نسبت به شیعیان و محبین خود و حال ایشان در آن دوران رقت نموده و نگران باشند.
این موضوع آن‌قدر حساس بوده که اهل‌بیت مکرر به آن اشاره می‌نمودند و برای نجات در زمان غیبت و حفظ ایمان در آن دوران سخت، راهکارهایی نیز ارائه می‌کردند.
در روایتی طولانی امام حسن عسکری علیه‌السلام پس از نشان دادن امام زمان به احمد بن اسحاق به وی فرمودند: «به خدا قسم این فرزندم غیبتی خواهد نمود که هیچ اَحدی در آن زمان از هلاکت نجات پیدا نخواهد کرد مگر شخصی که خداوند او را بر امامت مهدی پایدار بدارد و به او توفیق دعا برای فرجش عنایت فرماید».[3]
این روایت حاکی از آن است که دعا برای حضرت مهدی علیه‌السلام نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ ایمان در زمان غیبت دارد. شاید دلیل آن این باشد که دعا برای امام زمان، زمینه را برای ارتباط روحی مستمر با آن حضرت را فراهم کرده و موجب دستگیری ایشان از دعاکننده می‌شود.
در روایتی دیگر امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «حال شما چگونه خواهد بود آن زمانی که نه امام هدایتگری در نزد شما باشد و نه پرچمی برافراشته پس در آن زمان کسی نجات پیدا نمی‌کند مگر آنکه دعای غریق را بخواند».[4]
در روایتی دیگر فرمودند دعای غریق این‌گونه است: «يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِك»؛[5] «ای الله، ای بخشنده، ای مهربان، ای دگرگون‌کننده دل‌ها، دل من را بر دینت ثابت نگه دار».
پی‌نوشت:
[1]. ابن بابويه، محمد بن على،كمال الدين و تمام النعمة، اسلاميه، ج2.ص378.
[2]. همان، ص352.
[3]. همان، ص384.
[4]. ابن بابويه، على بن حسين، الإمامة و التبصرة من الحيرة، مدرسة الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشريف، ص127.
[5]. ابن بابويه، محمد بن على،كمال الدين و تمام النعمة، اسلاميه، ج2، ص352.