خداوند و حال و روز فقرا

درباره فقرا و نیازمندان و مصائبی که بر این افراد می‌گذرد، از جهات و جنبه‌های مختلف شبهاتی مطرح می‌شود. چرا خداوند، به ما دستور می‌دهد که به فقرا کمک کنیم، اما خود او که قادر مطلق است به فریاد تنگدستان نمی‌رسد؟ باتوجه‌به قدرت و خیرخواهی مطلق پروردگار، آیا ممکن است او از حال بیچارگان خبر داشته باشد و کاری نکند؟ سؤال‌های مختلف دیگری نیز در این مسئله وجود دارند که توسط رسانه‌های ضد دین با آب‌وتاب و بیانی شاعرانه طرح می‌گردند، اما در این نوشتار مختصر فقط به این دو سؤال بپردازیم تا ذهن پراکنده و مشوش نشود.

چرا خدا کاری نمی‌کند؟
سؤال اول این بود که چرا خود خدا درباره تنگدستان کاری نمی‌کند؛ راجع به این موضوع مطالبی در دین اسلام وجود دارد:
1. خداوند رزاق است و روزی تمام مخلوقات را می‌دهد. «مَا مِنْ دَابَّهٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا»؛[1] «هيچ جنبنده‌اى در روى زمين نيست، جز آنكه روزى او بر عهده خداست». پروردگار مهربان جهان، برای تمام مخلوقات روزی متناسب و موردنیازشان را فراهم کرده است. به انسان‌ها قدرت فکر و اختیار عنایت کرده است و برای تمام نیازهای پایه‌ای او بستر برآورده‌شدن را فراهم ساخته است؛ پس نمی‌توان مدعی شد که خداوند برای روزی بشر کاری نکرده است.

2. فقر و تنگدستی ناشی از ظلم انسان‌ها به یکدیگر است و امکان ظلم از لوازم جهان خلقت و ایجاد یک موجود دارای اختیار است. پروردگار می‌خواست موجودی بیافریند که با اختیار خودش به تکامل و قرب الهی برسد[2] و اختیار، بدون امکان ظلم بی‌معناست.

نکند خداوند خبر ندارد
سؤال دوم این بود که مگر می‌شود قادر مطلق که برای بندگانش خیرخواه است این مصیبت‌ها را بداند اما کاری نکند. شاید نعوذبالله قادر مطلق، عالم مطلق نباشد! در پاسخ به این مطلب نیز می‌توان گفت:
1. این ادعا که خداوند هیچ عکس‌العملی نداشته ثابت نشده است. کم نبوده‌اند اقوام ثروتمندی که به‌خاطر ظلم و تجاوز به ضعیفان و فقرا دچار عذاب‌های این دنیا شده‌اند. ماجرای قوم بنی‌اسرائیل و ظلم فرعونیان از جمله این موارد است.[3]

2. از نظر استدلال عقلی لازمه هستی کامل مطلق، علم و قدرت مطلق است و فرض خداوند بدون علم و آگاهی یک فرض غلط و تناقض‌آمیز است. در قرآن کریم که معجزه جاوید است به علم و احاطه خداوند اشاره شده است.[4]

3. نگاه به قدرت مطلق و غفلت از حکمت خداوند باعث چنین خلط مبحثی می‌شود. خداوند، قادر مطلق و درعین‌حال حکیم مطلق است و تمام افعال او در راستای حکمت و رشد جهان مخلوقات است.

در مجموع می‌توان گفت که خداوند برای رزق‌وروزی فقرا و تمام موجودات تمام کارهای ممکن در محدوده حکمت و نظم خلقت را انجام داده است و ظلم انسان‌ها به یکدیگر را نیز گاه در دنیا پاسخ داده است، گر چه عدالت خداوند در جهان پس از مرگ برای همه روشن و واضح می‌گردد و ذره‌ای از ظلم ظالمان فراموش نخواهد شد.

پی‌نوشت:
[1]. هود: 6.
[2]. انسان: 3.
[3]. اعراف: 133.
[4]. سبأ: 3.