امام رضا علیه‌السلام بنا به قول بسیارى از مورّخان، در سال ۱۴۸ قمری و بنا به قول اندکى دیگر از آنان، در سال ۱۵۳ قمری در ۱۱ ذى القعده یا ذى الحجه و یا ربیع الاول در شهر مدینه به دنیا آمد.
ولادت امام رضا علیه‌السلام
امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام)، فرزند امام کاظم (علیه السلام)، بنا به قول بسیارى از مورّخان، در سال ۱۴۸ قمری[1] و بنا به قول اندکى دیگر از آنان، در سال ۱۵۳ قمری[2] در ۱۱ ذى القعده یا ذى الحجه و یا ربیع الاول در شهر مدینه به دنیا آمد.
مادر امام رضا علیه‌السلام
مادر گرامی آن حضرت «ام ولد» (کنیز) بوده است. نام او در برخی روایات نجمه[3] و در برخى تُکتَم[4] ذکر شده است و اسامی دیگری نیز برای ایشان ذکر کرده اند.[5]
حمیده خاتون می‌گوید: وقتی که نجمه به خانه ما راه یافت، پیامبر اسلام را در عالم خواب دیدم که به من فرمود: «ای حمیده! نجمه را به پسرت موسی (علیه‌السلام) ببخش» و همسر او کن و فرمود: «فانه سیولد منها خیر اهل الارض؛ همانا بزودی بهترین فرد روی زمین، از او متولد می‌شود.» من به این دستور عمل کردم، و نجمه را همسر فرزندم کاظم نمودم و از او حضرت رضا به دنیا آمد.[6]
کنیه و القاب امام رضا علیه‌السلام
امام کاظم علیه السّلام کنیه «ابوالحسن» را به ایشان عنایت فرمودند[7] و به على بن یقطین گفتند: اى على، این پسرم (با اشاره به امام رضا علیه السّلام) آقاى فرزندان من است و من کنیه خویش را به او داده ام.[8] بدین جهت امام کاظم علیه السّلام را «ابوالحسن اوّل» و امام رضا علیه السّلام را «ابوالحسن دوم» مى نامند.
امام رضا (علیه اسلام) دارای القاب متعددی می باشند. برخى از القاب آن حضرت عبارتند از:
رضا
صابر[9]
زکی[10]
وافی[11]
سراج اللّه[12]
قرّة عین المؤمنین[13]
مکیدات الملحدین[14]
صدیق[15]
فاضل[16]
نقش انگشتری
بر انگشتر حضرت حک شده بوده است «ولى اللّه»[17] و انگشتر دیگرى داشته اند که بر آن نوشته شده: «العزّة للّه»[18]. برخی نیز نقش انگشتر ایشان را «ما شاء الله و لا حول و لا قوّة الّا بالله» نوشته اند.[19]
همسران و فرزندان
همسر آن حضرت، سبیکه سلام الله علیها از خاندان ماریه قبطیه همسر پیامبر صلی الله علیه و آله، بود. او مادر امام جواد علیه السلام است.[20] همسر دیگری که برای امام ذکر شده است، ام حبیبه دختر مأمون است که به پیشنهاد مأمون با امام ازدواج می کند.
در شماره و اسامى فرزندان امام علیه السّلام نیز اختلاف است، گروهى آنها را پنج پسر و یک دختر نوشته اند، به نام هاى محمّد، قانع، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه. امّا شیخ مفید بر این باور است، که امام هشتم علیه السّلام را، فرزندى جز امام محمّد جواد علیه السّلام نبوده است[21]، و ابن شهرآشوب و طبرسى در اعلام الورى، نیز بر همین اعتقاد مى باشند.[22]
پی‌نوشت:
[1] الطبرسی، ج۲، ۱۴۱۷ه.ق، صص۴۱-۴۲.
[2] الکافى، ج ۱، ص ۴۸۶؛ الارشاد، ص ۳۴۱؛ التهذیب، ج ۶، ص ۸۳
[3] عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۸۱. نوبختى سال ۱۵۱ را نقل کرده است. نک: فرق الشیعة، ص ۹۶
[4] کشف الغمّه، ج ۳، ص ۱۰۲
[5] عیون اخبار الرّضا، ج ۱، ص ۵
[6] کشف الغمة فی معرفة الأئمة (طبع قدیم)، ج۲، ص۲۵۹؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۱۶
[7] عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۱۶ و ۱۷.
[8] بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۴
[9] بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۴
[10] جوهرة الکلام فى مدح السادة الاعلام، ص ۴۳
[11] الصراط السوى، ص ۱۹۹.
[12] تذکرة الخواص، ص ۳۶۱
[13] الدرّ النظیم، ص ۲۱۰.
[14] الدرّ النظیم، ص ۲۱۰.
[15] بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۴.
[16] بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۴.
[17] بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۴.
[18] بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۴
[19] الدّرّ النظیم، ص ۲۱۰
[20] بحار الانوار، ج ۴۹، ص ۲، از کافى
[21] الکلینی، الکافی، مصحح محمد آخوندی، بی‌تا، ج۱، ص۴۹۲، منتهی الامال، ج۲، ص۵۷۱
[22] مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۷۱.
[23] محمدجواد فضل الله، تحلیلى از زندگانى امام رضا(ع)، ص:۴۴-۴۵
منبع: دانشنامه اسلامی