از میان معاملات موجود در احکام اسلام، پرکاربردترین انواع معاملات، بیع (خرید و فروش) است.
این فعالیت هم مانند سایر احکام دین باید در محدوده مقررات اسلام انجام پذیرد، به همین خاطر هست که در روایات هم به یادگیری این احکام اشاره شده است.
نقل شده است مردی به امیرمؤمنان علیهالسلام گفت: در پی کسب و کار هستم. فرمود: آیا از احکام دینی خود، اطلاع داری؟ گفت: پس از شروع به کار احکام را فرا خواهم گرفت؛
فرمود: «وَیْحَکَ الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، فَانَّهُ مَنْ باعَ وَاشْتَری وَ لَمْ یَسْأَلْ عَنْ حَرامٍ وَ لا حَلالٍ ارْتَطَمَ فِی الرِّبا، ثُمَّ ارْتَطَمَ»[1]
وای به حالت! نخست احکام (خرید و فروش) را یاد بگیر، سپس به تجارت بپرداز؛ زیرا اگر کسی خرید و فروش کند و از حلال و حرام آن نپرسد، در ربا خواری فرو رفته، سپس گرفتار می‌شود.
حضرت امام خمینی(ره) هم در کتاب ارزشمند تحریرالوسیله هم به این مهم اشاره کردهاند،ایشان می‌فرمایند: بر هر کس که خودش به تجارت و سایر انواع کسب اشتغال دارد، واجب است احکام و مسائل مربوط به آن را یاد بگیرد، تا صحیح آن را از فاسدش بشناسد و از ربا سالم بماند، و مقدار لازم آن است که حکم تجارت و معامله‌ای را که انجام می‌دهد، در همان موقع انجام دادن -هر چند از روی تقلید- بداند.[2]
با این مقدمه به بیان احکام معاملات، آن هم معاملاتی که باطل هستند میپردازیم، که طرفین معامله نباید وارد این خرید و فروش بشوند.
اوّل: خرید و فروش عین نجس مثل بول، غائط و مسکرات بنا بر اقوی در بعضی و بنابر احتیاط در بعضی دیگر. (آیت الله سیستانی و آیت الله صافی گلپایگانی: خرید و فروش مردار، خوک و سگ غیر شکاری هم حرام است) و در غیر اینها در صورتى كه منفعت عقلایى حلالى داشته باشد ـ مثلا غائط را كود كنند یا خون را به مریض تزریق نمایند ـ خرید و فروش آن صحیح و حلال است، ولى احتیاط مستحبّ ترك آن است.
دوم: خرید و فروش مال غصبى، مگر آن که صاحبش معامله را اجازه کند.
سوم: خرید و فروش چیزى كه نزد مردم ارزش مالیت ندارد، مانند حشرات.
چهارم: معامله چیزى كه منافع معمولى آن حرام باش، مانند اسباب قمار و آلات موسیقی (البته اگر استفاده حرام از آن بشود، چون بعضی از آلات موسیقی، مشترک بین حرام و حلال است.)
پنجم: معاملهاى كه در آن ربا باشد باطل و حرام است.
ششم:معامله ای که در آن غش باشد، مثل مخلوط کردن شیر با آب.[3]
آیت الله مکارم شیرازی:
هفتم: خرید و فروش اعضای بدن مانند کلیه و امثال آن و اصل این کار در صورتی جایز است که برای دهنده تولید خطر نکند.
هشتم: اراضی موات با ثبت دادن ملک کسی نمی شود و خرید و فروش آن جایز نیست، بلکه باید آن را احیا کند.[4]
---------------------------------
پی نوشت:
[1] مستدرک الوسائل(آل البیت)، ج۱۳، ص ۲۴۷
[2] تحریر الوسیلة، ج۱، ص۵۰۰
[3] رساله سیزده مرجع، مساله 2055، دفتر انتشارات اسلامی
[4] رساله حضرت آیت الله مکارم شیرازی، مسئله معاملات باطل
نظرات
آقا مرتضی شاید بهتر باشه عکست رو عوض کنی و یک عکس با وقار بزاری تو آیدیت.