فدک سرزمین حاصلخیزی بود که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به امر خدای مهربان به فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها بخشید؛ ولی ابوبکر برای تحکیم جایگاه خویش و رد خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، آن را غصب کرد.
فدک سرزمین حاصلخیزی بود که در جریان فتح خیبر، بدون جنگ و خونریزی به دست پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله افتاد. این منطقه دارای آب و هوای خوش و محصولات کشاورزی فراوانی بود.[1]
بخشش فدک به امر خدا
خدای مهربان بعد از فتح خیبر آیه «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»؛[2] «و حقوق خویشاوندان و ارحام خود را ادا کن» را نازل کرد؛ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را پیش خود خواند و فدک را به او بخشید.[3] با این حال پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، ابوبکر برای کوتاه کردن دست امیرالمؤمنین علیه‌السلام از نظر اقتصادی، این سرزمین را غصب کرد و تلاش‌های حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها برای برگرداندن آن نیز به نتیجه‌ای نرسید.[4]
ارتباط فدک با خلافت
ابن‌ابی الحدید معتزلی می‌گوید: من از علی بن فارقی، استاد مدرسه بغداد پرسیدم آیا حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در مورد فدک راستگو بود؟ استاد گفت: آری! گفتم پس چرا ابوبکر فدک را به او برنگرداند، در حالی که فاطمه نزد او نیز راستگو بود؟ استاد با تبسمی گفت: «لَوْ اِعْطَاهَا الْيَوْمَ فَدَكاً بِمُجَرَّد دَعْوَاهَا لَجَائَتْ اليه غَداً و ادَّعَتْ لِزَوْجِهَا الْخِلَافَةَ وَ زَحزَحَتْهُ مِنْ مَكانِهِ وَ لَمْ يُمْكِنْهُ الاِعْتِذارُ وَ الْمُدَافَعَةُ بِشَي»؛[5] «اگر ابوبکر آن روز، فدک را به مجرد ادعای حضرت به او می‌داد، فردا به سراغش می‌آمد و ادعای خلافت برای همسرش می‌کرد! و وی را از مقامش کنار می‌زد و او هیچ‌گونه عذر و دفاعی از خود نداشت»؛ زیرا خودش با برگرداندن فدک پذیرفته بود که حضرت زهرا علیهاالسلام، در هر ادعایی راستگوست و نیازی به دلیل و شاهد ندارد. ابن‌ابی الحدید نیز در ادامه، این سخن را تصدیق می‌کند.
بنابراین باید گفت که برنگرداندن فدک دسیسه‌ای برای تضعیف امیرالمؤمنین علیه‌السلام و محکم کردن پایه‌های خلافت باطل بود.
پی‌نوشت:
[1]. حموی، یاقوت، معجم‌البلدان، داراحیاءالتراث‌العربی، ص238 و239.
[2]. روم: 38.
[3]. کوفی، فرات‌بن ابراهیم، تفسیرفرات، وزارت ارشاد، ص322.
[4]. غصب فدک.
[5]. ابن‌ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، مکتبةآیةالله مرعشی، ج16، ص284.