بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نخستین اسطوره و اسوه ولایتمداری است، چرا که آن بانوی دو عالم اولین شخصیت تاریخ سازی بود که در لوای خلافت و ولایت همسر بزرگوارش حضرت امام علی علیه السلام، تمامی وظایف خود را نسبت به دین مبین اسلام و نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و وصی او که حضرت امام علی علیه السلام بود به خوبی ایفا کرد.
مقدمه: در مورد فضایل بیشمار بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، هرچه بگوییم کم است، چرا که سرتاسر وجود مبارک آن بانوی دو عالم، سرشار از فضیلت‌های بی‌شماری بود که می‌توان همه آنها را در دو بعد بسیار مهم محبوبیت و مظلومیت او خلاصه نمود. با واکاوی برخی از فضایل حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به این نکته بسیار مهم پی می‌بریم که آن بانوی دو عالم اولین شخصیت تاریخ سازی بود که در مقابل انحراف امت زمان خودش به پا خاست و با تمام وجودش از حریم ولایت و امامت دفاع کرد و جان مبارکش را فدای مکتب تشیع کرد.
یکی از مهم‌ترین و بی بدیل‌ترین فضائل بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، دلسوزی و شفاعت و نجات امت نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است، همین فضیلت فوق العاده اوست که موجب شده که شیعیان او را به عنوان یک مادر مهربان و دلسوز برای تمامی اعصار بدانند. در مورد این فضیلت فوق العاده بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها چنین روایت شده است آن حضرت چنین وصیت کردند:« ای ابوالحسن! زمانی که خواستی مرا دفن کنی، از این ظرف کاغذی را بیرون بیاور و آن کاغذ را در کفن من قرار ده و به آن نگاه نکن. امام علی علیه السلام فرمودند: در آن کاغذ چیست؟ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند: راز است. حضرت امام علی علیه السلام فرمودند: به حق نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم قسمت می‌دهم که مرا از آن با خبر کن. حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند: وقتی پدرم می‌خواست مرا به ازدواج شما درآورد، فرمودند: ای فاطمه! آیا راضی هستی تو را به مهریه ۴۰۰ درهم به ازدواج علی علیه السلام درآورم؟ گفتم: به ازدواج با علی علیه السلام راضی هستم، اما به مهریه ۴۰۰ درهم راضی نیستم. سپس جبرئیل آمد و گفت: ای نبی خدا! خداوند متعال می‌فرماید: ما بهشت و آنچه در آن است را مهر حضرت زهرا قرار دادیم. من گفتم: راضی نیستم. پدرم فرمود: ای فاطمه چه می‌خواهی؟ گفتم نجات و شفاعت امت شما را می‌خواهم، زیرا قلب شما نگران و مشغول امت است. سپس جبرئیل بازگشت و این ورقه را آورد که در آن نوشته شده بود: من امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را صداق فاطمه قرار دادم! پس زمانی که روز قیامت فرا برسد من این کاغذ را بر روی دست می‌گیرم و عرضه می‌دارم: بار خدایا این قباله شفاعت امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم است».[۱]
بنا بر این روایت، یکی از مهم‌ترین و بزرگترین فضائل بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، مهربانی و دلسوزی و تلاش برای نجات امتش بود، به گونه‌ای که این دلسوزی به این منتهی شد که پیشنهاد مهریه سنگین چند هزار سکه‌ای را رد کرد و به جای آن شفاعت امتش در روز قیامت را به عنوان مهریه خودش پذیرفت.
علاوه بر این آن بانوی دو عالم برای امتش آنقدر دلسوز بودند که در لحظه‌های پایانی زندگی مبارکشان رو به قبله نشسته و دست‌های مبارکشان را به سوی آسمان بلند کردند و برای امتشان چنین دعا کردند:«اِلهي وَ سَيدي اَسْئَلُكَ بِالذَّينَ اصْطَفَيتَهُمْ وَ بِبُكاءِ وَلَدَي في مُفارَقَتِي اَنْ تَغْفِرَ لِعُصَاةِ شيعَتِي وَ شيعَةِ ذُرِّيتِی»[۲]«خداوند به حق اولیا و مقربانی كه آنها را برگزيدي و به گريههاي فرزندانم پس از مرگ و جدائی من با ایشان، از تو ميخواهم گناه خطاکاران شیعیان و پیروان ما را ببخشی».
یکی دیگر از فضائل بزرگ بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، این بود که آن بانوی بزرگوار به رعایت حجاب و عفاف خویش بسیار اهمیت می‌دادند، به گونه‌ای که برنامه‌ای را برای پس از شهادتشان در نظر می‌گیرند که بر مبنای آن بدن مبارکشان در معرض دید نامحرمان نباشد، در مورد این فضیلت بزرگ بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، روایتی از اسماء بنت عمیس است که می‌گوید: آن بانوی دو عالم در روزهای پایانی زندگی مبارکشان از نحوه حمل جنازه زنان توسط مردم ابراز نگرانی کردند که چرا جنازه زنان را روی تخته‌ای می‌گذارند و بالای دست مردان حمل می‌کنند؟ و سپس فرمودند:«اِنّى قَدِ اسْتَقْبَحْتُ ما يُصْنَعُ بِالنِّساءِ، اِنَّهُ يُطْرَحُ عَلَى الْمَرْأَةِ الثَّوْبُ فَيَصِفُها لِمَنْ رَأى، فَلاتَحْمِلينى عَلى سَريرٍ ظاهِرٍ، اُسْتُرينى سَتَرَكِ اللّه ُ مِنَ النّارِ»[۳]«من شيوه تشييع جنازه زنان را بسيار زشت و ناپسند مى دانم، پارچه اى بر روى او مى كشند كه برجستگيهاى بدن او را براى بينندگان به نمايش مى گذارد! اى اسماء مرا بر تابوت آشكار نگذار بدن مرا بپوشان كه خدا تو را از آتش بپوشاند».
و نیز در مورد این فضیلت این بانوی بزرگوار روایتی از حضرت امام صادق علیه السلام است که چنین است:«أَوَّلُ نَعْشٍ أُحْدِثَ فِي اَلْإِسْلاَمِ نَعْشُ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا اَلسَّلاَمُ إِنَّهَا اِشْتَكَتْ شَكْوَتَهَا اَلَّتِي قُبِضَتْ فِيهَا وَ قَالَتْ لِأَسْمَاءَ «إِنِّي نَحَلْتُ وَ ذَهَبَ لَحْمِي أَ لاَ تَجْعَلِي لِي شَيْئاً يَسْتُرُنِي» قَالَتْ أَسْمَاءُ إِنِّي كُنْتُ بِأَرْضِ اَلْحَبَشَةِ رَأَيْتُهُمْ يَصْنَعُونَ شَيْئاً أَ فَلاَ أَصْنَعُ لَكِ فَإِنْ أَعْجَبَكِ صَنَعْتُ لَكِ قَالَتْ «نَعَمْ» فَدَعَتْ بِسَرِيرٍ فَأَكَبَّتْهُ لِوَجْهِهِ ثُمَّ دَعَتْ بِجَرَائِدَ فَشَدَّتْهُ عَلَى قَوَائِمِهِ ثُمَّ جَلَّلَتْهُ ثَوْباً فَقَالَتْ هَكَذَا رَأَيْتُهُمْ يَصْنَعُونَ فَقَالَتْ «اِصْنَعِي لِي مِثْلَهُ اُسْتُرِينِي سَتَرَكِ اَللَّهُ مِنَ اَلنَّارِ»[۴]«اوّلين تابوتى كه در اسلام ساخته شد،تابوت فاطمه عليها السّلام بود.زيرا آن بانو در آن بيمارى كه از دنيا رفت،به اسماء،فرمود:من لاغر شده‌ام و گوشت بدنم از بين رفته است،آيا چيزى كه بدنم را بپوشاند،براى من درست نمى‌كنى؟اسماء گفت:زمانى كه من در حبشه بودم نوعى تابوت مى‌ساختند.مايل هستيد من شكل آن را نشان دهم؟فرمود:مانعى ندارد. اسماء گفت تا تختى را آوردند،آنگاه آن تخت را وارونه بر روى زمين نهاد، دستور داد تا شاخه‌هاى خرمایی هم آورند، آن شاخه‌های خرما را به پایه‌های آن تخت تابید و یک پارچه روی آنها انداخت و گفت این شکل همان تابوتی است که من دیدم».
معمار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی رحمت الله علیه، در بیان فضائل بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها چنین می‌فرمایند:«من راجع به حضرت صدیقه سلام الله علیها خودم را قاصر می‌دانم که ذکری بکنم، فقط اکتفا می‌کنم به یک روایت که در کافی شریفه است و با سند معتبر نقل شده و آن روایت این است که حضرت امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:«فاطمه سلام الله علیها بعد از پدرش ۷۵ روز زنده بودند در این دنیا و حزن و شدت بر ایشان غلبه داشت و جبرئیل امین می‌آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت عرض می‌کرد و مسائلی از آینده نقل می‌کرد، ظاهر روایت این است که در این ۷۵ روز مراوده‌ای بوده است یعنی رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیای عظام درباره کسی اینطور وارد شده باشد که در ظرف ۷۵ روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته است و مسائل را در آتیه‌ای که واقع می‌شده ذکر کرده باشد و آنچه که به ذریه او می‌رسیده است در آتیه ذکر کرده است و حضرت امیر علیه السلام هم آنها را نوشته است، کاتب وحی بوده است حضرت امیر علیه السلام، همانطوری که حضرت امیر علیه السلام کاتب وحی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بوده است و البته آن وحی به معنای آوردن احکام تمام شد با رفتن رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم کاتب وحی حضرت صدیقه سلام الله علیها هم در این ۷۵ روز بوده است. مسئله آمدن جبرئیل برای کسی یک مسئله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی می‌آید و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل می‌خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است، تا تناسب بین روح این کسی که جبرئیل می‌آید پیش او و بین جبرئیل که روح اعظم است، نباشد امکان ندارد این معنا و این تناسب بین جبرئیل که روح اعظم است و انبیای درجه اول بوده است مثل رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام و ابراهیم علیه السلام و امثال این‌ها، بین همه نبوده است، بعد از این هم بین کسی دیگر نبوده است. حتی درباره ائمه علیهم السلام هم من ندیده‌ام که وارد شده باشد اینطور که جبرئیل بر آنها نازل شده باشد، فقط این است که برای حضرت زهرا سلام الله علیها است. آنکه من دیده‌ام این است که جبرئیل به طور مکرر در این ۷۵ روز وارد می‌شده و مسائل آتیه‌ای که بر ذریه او می‌گذشته است، آن مسائل را می‌گفته است و حضرت امیر علیه السلام هم ثبت می‌کرده است و شاید یکی از مسائلی که گفته است راجع به مسائلی است که در عهد ذریه بلندپایه او حضرت صاحب الزمان عجل الله است، برای او ذکر کرده است که مسائل ایران جزو آن مسائل باشد، ما نمی‌دانیم، ممکن است. در هر صورت من این شرافت و فضیلت را از همه فضالی که برای حضرت زهرا سلام الله علیها ذکر کرده‌اند با اینکه آنها هم فضایل بزرگی است، این فضیلت را من بالاتر از همه می‌دانم که برای غیر انبیاء علیهم السلام، آن هم نه همه انبیاء، برای طبقه بالای انبیا علیهم السلام و بعضی از اولیایی که در رتبه آنها هست برای کسی دیگر حاصل نشده و با این تعبیری که مراوده داشته است جبرئیل در این هفتاد و چند روز برای هیچ کسی تاکنون واقع نشده و این از فضایلی است که از مختصات حضرت صدیقه سلام الله علیها است».[۵]
نتیجه گیری: بانو حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از فضائل بسیار زیادی برخوردار بوده است که یکی از مهم‌ترین آنها که موجب شده است که شیعیان، او را به عنوان مادری دلسوز و مهربان برای تمامی اعصار بدانند، نجات و شفاعت امتش در روز قیامت است. و نیز یکی دیگر از فضایل آن بانوی والا مقام، اهمیت او به رعایت حفظ حجابش می‌باشد، به گونه‌ای که برای لحظات پس از شهادت و تشییع پیکر مبارکش برنامه‌ریزی کرده بود که حجابش کاملا حفظ گردد.
پی نوشت
[۱] عوالم العلوم، عبدالله بحرانی، جلد ۱۱ صفحات ۴۶۰ و ۱۱۸۹
[۲] ذخائر العقبی، محب الدین ابوالعباس احمد بن عبدالله بن محمد طبری، عصر، مطبعة القدسی، صفحه ۵۳
[۳] وسائل الشیعه، شیخ محمد بن حسن حر عاملی، جلد ۳، صفحه ۲۲۱
[۴] التهذیب، جلد ۱، صفحه ۴۶۹
[۵] بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی رحمت الله در جمع بانوان جامع الزهرا در یازدهم اسفند ماه ۱۳۶۴