معاویه برای ولیعهدی یزید و بیعت گرفتن برای او تمام مخالفانش را سرکوب کرد. بنا به شواهد تاریخی، معاویه کاری کرد که امام حسین علیه‌السلام به حسب ظاهر مجبور شد به طرف کوفه حرکت کند.
هرچند معاویه یک سال قبل از شهادت امام حسین علیه‌السلام از دنیا رفت، ولی بدون شک نقش فعالی در شهادت امام حسین علیه‌السلام داشت. برای اثبات این مطلب به مواردی تصریح می‌شود:
1. تعیین یزید به عنوان ولیعهدی خویش
معاویه در صلح‌نامه خود با امام حسن مجتبی علیه‌السلام متعهد شده بود که کسی را به عنوان ولایتعهدی خود تعیین نکند،[1] ولی با زیر پا گذاشتن تعهد خود، یزید را به این عنوان برگزید. بسیاری از بزرگان مانند امام حسن و امام حسین علیهما‌السلام و افراد دیگری مانند عبدالله بن عمر و حتی عایشه و بسیاری از مردم با ولیعهدی او مخالف بودند.[2] این اقدام، نخستین قدم معاویه در بسترسازی حادثه کربلا بود؛ زیرا مجبور بود مخالفان را از سر راه یزید بردارد.
2. نامه‌های کارگزاران معاویه در کوفه به امام حسین علیه‌السلام
بر اساس شواهد تاریخی، قبل از نامه‌های شیعیان، نخستین نامه‌ها در زمان حیات معاویه به دست امام حسین علیه‌السلام رسید. این نامه‌ها بعد از بیعت گرفتن برای یزید بود که امام حسین علیه‌السلام را به کوفه دعوت کردند. این نامه‌ها از طرف شش نفر از افراد معلوم‌الحال نوشته شد که عبارتند از: شبث بن ربعی، حجّار بن ابجر، يزيد بن حارث بن رويد، عزرة بن قيس، عمرو بن حجّاج زبيدی و محمّد بن عُمير تميمی، که همه از عمال معاویه در کوفه بودند.[3]
حضرت در جواب این افراد فرمود: «إِنَّ الْقَوْمَ ِإنَّمَا يُرِيدُونَ أَنْ يَأْكُلُوا بِنَا و يَستَطيِلوا بِنَا وَ يَستَنبِطوا دِماءَ الناس و دِماءَنَا»؛[4] «اين قوم می‌خواهند ما را وسيله معیشت خود قرار دهند و به وسیله ما به رياست برسند و خون مردم و خون ما را بریزند». از این جواب حضرت معلوم می‌شود که اینان، شیعیان کوفه نیستند.
3. وصیت معاویه به یزید
معاويه در حال احتضار، يزيد را خواست و به او چنین وصیت کرد: «اُنْظُرْ حُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍ... فَإِنْ يَكُ مِنْهُ شَيءٌ فَإنِّي أَرْجُو أَنْ يَكْفِيَكَهُ اللَّهُ بِمَنْ قَتَلَ أبَاهُ وخَذَلَ أَخَاهُ»؛[5] «به حسين، فرزند علی مهلت بده،... پس اگر از جانب او چیزی تو را تهديد کرد، پس اميدوارم خدا او را به وسيله همان كسانی كه پدر او را به قتل رساندند و برادرش را خار و ذلیل کردند، كفايت كند». به این معنی که اهل کوفه او را به کوفه می‌کشانند و همان‌ها او را به شهادت می‌رسانند.
نتیجه: معاویه برای برداشتن امام حسین علیه‌السلام از سر راه یزید، ابتدا مدینه و مکه را برای آن حضرت ناامن کرد؛[6] سپس به کارگزاران خود در کوفه امر کرد که امام حسین علیه‌السلام را به کوفه دعوت کنند؛ زیرا او می‌داند که مردم کوفه به اندک بهانه‌ای رنگ عوض خواهند کرد.
پی‌نوشت:
[1]. اربلی، علی بن عیسی، كشف الغمة، نشر رضی، ج1، ص533.
[2]. دینوری، ابن قتیبه، الإمامة والسياسة، دارالاضواء، ج1، ص191.
[3]. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، کنگره شیخ مفید، ج2، ص38.
[4]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدايه والنهايه، داراحياء التراث، ج8، ص174.
[5]. ابن عساکر، علی بن حسن، تاريخ مدينة دمشق، دارالفکر، ج14، ص206.
[6]. ناامن شدن مدینه و ناامن شدن مکه.