در ابتدای زیارت جامعه کبیره، اقرار به توحید و تکرار تکبیر توصیه شده است. این تقدم و تأکید، اهمیت محوری جایگاه توحید در تمام اعمال عبادی، از جمله زیارت اولیای بزرگ الهی را نشان می‌دهد.
امام هادی علیه‌السلام، امام دهم شیعیان و به معنای کامل هدایت کننده خلایق به سوی حق و حقیقت بود. از این امام همام و بزرگوار احادیث و دعاها و زیارت‌نامه‌های مختلفی با مضمون اعتقادی به یادگار مانده است که در این میان می‌توان زیارت جامعه کبیره را بسان الماسی درخشان دانست که در زمینه مباحث اعتقادی و امام‌شناسی یک دایرة المعارف بزرگ را در اختیار پژوهشگران و تشنگان دانش قرار داده است. نیکوست به تأمل و اندیشه در برخی فرازهای این زیارت بپردازیم.
اول از هر چیزی، توحید و اقرار به اسلام
زیارت جامعه کبیره با ذکر توحید آغاز می‌گردد. امام علی النقی علیه‌السلام می‌فرماید: «چون به درگاه [حرم هر یک از ائمه علیهم‌السلام] رسیدی، بایست و شهادتین را بگو و در این هنگام باید با حالت غسل باشی؛ چون داخل حرم شوی و قبر را ببینی بایست و «سی مرتبه» «اللّٰهُ أکْبَرُ» بگو، سپس اندکی با آرامش و وقار راه برو و در این راه رفتن، گام‌ها را نزدیک یکدیگر گذار؛ آنگاه بایست و «سی مرتبه» «اللّٰهُ أکْبَرُ» بگو، پس نزدیک قبر مطهّر برو و «چهل مرتبه» «اللّٰهُ أکْبَرُ» بگو تا «صد تکبیر» کامل شود».[1] شهادت به وحدانیت خدا به معنای ورود به قلعه و حصار توحید و اسلام است.
دوباره مسلمان شدن
اسلام (به معنای تسلیم حق بودن و ایمان قلبی) و کفر دارای مراتب و درجات مختلفی است؛ ازاین‌رو به تصریح قرآن قابل زیاد شدن است. خداوند متعال می‌فرماید: «وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَٰذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ ۚوَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا»؛[2] «و چون مؤمنان آن گروه‌ها را ديدند، گفتند: اين همان چيزى است كه خدا و پيامبرش به ما وعده داده‌اند و خدا و پيامبرش راست گفته‌اند؛ و جز به ايمان و تسليمشان نيفزود». گویا حال که به زیارت آمده‌ایم باید گام جدیدی در مراتب توحید و باور برداریم و با تلقین شهادتین دوباره مسلمان و تسلیم فرمان خدا باشیم.
تکرار «اللّٰهُ أکْبَرُ» و دوری از شرک غالیان
از تأکید فراوان بر تکرار توحید و تکبیر خداوند قبل از زیارت می‌توان حدس زد که باید مراقب وسوسه شیطان و اعتقادات خرافی بود. عظمت وجود مبارک امام علیه‌السلام، فضایل بی‌شمار ایشان و شدت محبت به خاندان اهل‌بیت علیهم‌السلام به شکلی است که ممکن است افراد جاهل با مطالعه آن، دچار غلو و شرک بشوند. به همین دلیل ابتدای زیارت بر روی مسئله توحید، حساسیت و اهتمام ویژه دارد.
پی‌نوشت:
[1]. صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، جامعه مدرسین، 1413ق، ج2، ص609.
[2]. احزاب: 22