قضا و قدر الهی یکی از باورهای اصیل اسلامی است که امام حسین علیه‌السلام به زوایای مهم آن اشاره فرمودند.
قضا و قدر در کلام امام حسین | با گرم شدن بازار مجالس عزاداری امام حسین علیه‌السلام و اشتیاق روز افزون محبان اهل‌بیت علیهم‌السلام به شرکت در این مجالس، شبهه‌افکنی دشمنان اهل‌بیت نیز آغاز می‌شود. دشمن گمان می‌کند که معارف و تعالیم حسینی فقط به روز عاشورا و موضوعاتی همچون مظلومیت و ظلم‌ستیزی آن حضرت منحصر می‌شود و نکات دیگری در سخنان امام حسین علیه‌السلام یافت نمی‌شود.
افتخار شیعیان تا روز قیامت آن است که برای مصیبت‌های سیدالشهدا علیه‌السلام اشک ریخته و دنباله‌رو حرکت عاشورایی آن حضرت باشند، اما تلاش می‌کنند تا با تمام جنبه‌های معارف امام حسین علیه‌السلام آشنا شوند.
یکی از معارف و باورهای اعتقادی که امام حسین علیه‌السلام به آن اشاره کرده، مسئله «قضا و قدر» است.
«قضا» در اصطلاح به معنای آن است که خداوند هر آنچه را در هستی است، آفریده و برای آنها قوانین و سنت‌هایی را قرار داده و تا هنگامی که علت تامّه آنها واقع نشده، به سر منزل مقصود نمی‌رسند.
«قدر» در اصطلاح یعنی هر موجود در عالم هستی از سوی علل و عوامل مختلف، خصوصیاتی را دریافت می‌کند و پس از تکمیل شدن علت تامه و نهایی، به همان صورت، برایش وجود خارجی شکل می‌گیرد و واقع می‌شود که البته خداوند از تمام این مسائل پیش از آنکه چیزی را بیافریند، آگاه است.[1]
امام حسین علیه‌السلام در همین رابطه به چند نکته مهم اشاره می‌کنند:
1. قضا و قدر به فرمان خداوند است؛ امام علیه‌السلام خطاب به خداوند عرضه داشت: «يَا مُقَدِّرَ كُلِّ قَدَرٍ»؛[2] «ای تقدیر دهنده هر قدر».
2. درک صحیح از مفهوم قضا و قدر برای هر کسی آسان نیست و فقط معصوم علیه‌السلام معنای صحیح آن را ارائه می‌دهد؛ سیدالشهدا علیه‌السلام خطاب به حسن بصری فرمود: «از بيانى كه درباره قدر به ما اهل‌بيت رسيده است و آن را برايت توضيح می‌دهم پيروى کن؛ زيرا كسى كه به قدر خواه خوب و خواه بد، ايمان ندارد كافر است».[3]
3. اهمیت رضایت به قضای الهی؛ ایشان خطاب حضرت زینب علیهاالسلام فرمود: «يا اُختاه، تَعزّي بِعَزاءِ اللّهِ، وَ ارْضي بِقَضاءِ اللّهِ، فَإنّ سُكّانَ السَماءِ يَفنونَ، وَ أهلَ الأرضِ يَموتونَ»؛[4] «ای خواهرم! از نشانه‌های خدا پیروی کن و به قضای او راضی باش، پس به راستی که ساکنان آسمان فنا شده و اهل زمین همگی وفات خواهند یافت».
4. قضا و قدر نباید مانع از تلاش و کوشش انسان شود؛ امام حسین علیه‌السلام فرمودند: «بر قدر، همچون واگذار كننده بیاختيار، تكيه ننما؛ زيرا در جست‌وجوى روزى بر آمدن، سنت است و خلاصه‌جويى و قانع‌بودن نمادی از عفت است. عفّت و درست‌کردارى نیز مانع روزى نيست».[5]
پی‌نوشت:
[1]. العبادی، علی، اصول العقیدة فی النص الحسینی، ص213-215، وارث الانبیاء.
[2]. ابن‌طاوس، علی، مهج الدعوات، ص154، دار الذخائر.
[3]. فرهنگ جامع سخنان امام حسين علیه‌السلام، ص605، امیرکبیر.
[4]. حسینی، محمد، تسلیة المجالس، ج2، ص253، مؤسسة المعارف الإسلامية.
[5]. دیلمی، حسن، اعلام الدین، ص428، آل‌البیت علیهم‌السلام.