آیا توسل به اموات شرک است؟

بسم الله الرحمن الرحیم

آیا توسل به اموات شرک است؟

گروههای سلفی در عصر حاضر با انکار برخی از مبانی معنوی دین مبین اسلام، نظیر توسل و انکار درک ارتباط حقیقی بین مسلمانان و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، توسل به اموات را از مصادیق شرک دانسته و آن را تقبیح می کنند.ابن تیمیه و پیروان وهابی و برخی از محققین معاصر نظیر رشید رضا با استناد به آیات قرآن کریم و برخی از روایات ضعیف توسل را به صورت مطلق نپذیرفته بلکه دو گونه از توسل یعنی؛  توسل به ایمان و اطاعت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و توسل به  پیامبر (ص) برای دعا و شفاعت در زمان حیات ایشان را پذیرفته اند.(۱)مهم ترین دلیل گروه منکر توسل به پیامبر اکرم(ص) بعد از وفات ایشان، سیره عملی اصحاب از عدم توسل آنان به مزار پیامبر اکرم(ص) می باشد.(۲).

اما در پاسخ باید گفت که؛ اصحاب بزرگ صدر اسلام بعد از وفات پیامبر اکرم صلی الله همچنان برای زیارت به مزار شریف ایشان رفته و برای رفع احتیاجاتشان به پیامبر اکرم(ص) متوسل می شدند،چنانچه بلال از اصحاب بزرگ صدر اسلام در زمان خشکسالی به کنار قبر پیامبر اکرم(ص) آمده و طلب باران نمود، مالک الدار خزانه دار عمر بن خطاب چنین نقل می کند:((اَصَابَ النَّاسَ قَحْطٌ فِی زَمَنِ عُمَرَ، فَجَاءَ رَجُلٌ الَی قَبْرِ النَّبِیّ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، اسْتَسْقِ لِاُمَّتِکَ فَاِنَّهُمْ قَدْ هَلَکُوا، فَاَتَی الرَّجُلَ فِی الْمَنَامِ، فَقِیلَ لَهُ: ائْتِ عُمَرَ فَاَقْرِئْهُ السَّلَامَ، وَاَخْبِرْهُ اَنَّکُمْ مَسْقِیُّونَ وَقُلْ لَهُ: عَلَیْکَ الْکَیْسُ، عَلَیْکَ الْکَیْسُ "، فَاَتَی عُمَرَ فَاَخْبَرَهُ، فَبَکَی عُمَرُ، ثُمَّ قَالَ: یَا رَبِّ، لَا آلو الَّا مَا عَجَزْتُ عَنْهُ)).(۳)در زمان عمر، مردم به قحطی گرفتار آمدند. مردی نزد قبر پیامبر آمد و گفت: ای پیامبر خدا! برای امّتت آب بخواه که هلاک شده اند. مردی در خواب، نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: نزد عمر برو و سلامش کن و به او بگو که شما مسقّی هستید و بگو: کیسه ات را بردار، کیسه ات را بردار! به سوی عمر رفت و خبر را به او گفت. عمر گریست و سپس فرمود: پروردگارا! جز آنچه از انجام دادنش ناتوانم، نمی کنم. سند تاریخی مذکور به توسل اصحاب به مزار شریف پیامبر اکرم تصریح دارد که سندی بر رد ادعای عدم مشروعیت توسل بعد از وفات پیامبر اکرم می باشد.راویان سند روایت مذکور مورد وثوق اهل سنت بوده و بسیاری از محققین به آن استناد نموده اند.

از روایت مذکور مهم تر، توسل حضرت آدم به مقام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که دال بر جایگاه و عظمت والای ایشان نزد خدای متعال داشته است، در حالیکه پیامبر اکرم صدها سال بعد در حیات زمینی مستقر شدند ولی توسل حضرت آدم برای بخشیده شدن در درگاه الهی ه ذات مقدس حضرت محمد(ص) متوسل می‌شود و این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت ذکر شده است، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:((لَمَّا اقْتَرَفَ آدَمُ الْخَطِيئَةَ، قَالَ: يَا رَبِّ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ لَمَا غَفَرْتَ لِي، فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا آدَمُ! وَكَيْفَ عَرَفْتَ مُحَمَّدًا وَلَمْ أَخْلُقْهُ؟ قَالَ:
لِأَنَّكَ يَا رَبِّ لَمَّا خَلَقْتَنِي بِيَدِكَ وَنَفَخْتَ فِيَّ مِنْ رُوحِكِ رَفَعَتُ رَأْسِي فَرَأَيْتُ عَلَى قَوَائِمِ الْعَرْشِ مَكْتُوبًا لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ، فَعَلِمْتُ أَنَّكَ لَمْ تُضِفْ إِلَى اسْمِكَ إِلَّا أَحَبَّ الْخَلْقِ إِلَيْكَ، فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: صَدَقْتَ يَا آدَمُ إِنَّهُ لَأُحِبُّ الْخَلْقِ إِلَيَّ وَإِذْ سَأَلْتَنِي بِحَقِّهِ فَقَدْ غَفَرْتُ لَكَ، وَلَوْلَا مُحَمَّدٌ مَا خَلَقْتُكَ. تَفَرَّدَ بِهِ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ)).(۴)

منابع

۱.ابن تیمیه، احمد، قاعدة جلیلة فی التوسل و الوسیلة، ج۱، ص۴۸_ ۵۱؛ احمد، ابن تیمیه، دقائق التفسیر،ج۲، ص۴۷؛ابن علی رضا، محمد رشید، تفسیر المنار، هیئت مصری،ج۶، ص۳۰۶_۳۰۷.

۲.ابن علی رضا، محمد رشید، تفسیر المنار، هیئت مصری،ج۶، ص۳۰۶_۳۰۷.

۳.قرطبی، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، دارالجلیل، ج۳، ص۱۱۴۹؛ابن حجر عسقلانی، احمد،فتح الباری، دارالمعرفه، ج۲، ص۴۹۵؛ قسطلانی، احمد بن محمد، المواهب اللدنیه،مکتبه التوفیقیه،ج۳، ص۳۷۴.

۴.بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه،دارالکتب، ج۵، ص۴۸۹؛ سیوطی، جلال الدین، الخصائص الکبری،دارالکتب، ج۱، ص۱۲؛ قابونی، عبدالرحمن بن خلیل، بشاره المحبوب، مکتبه القرآن،ص۷۲؛ هیتمی، ابن حجر، الفتاوی الحدیثیه، ص۱۳۴.