رهروان ولایت ـ شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و یاران باوفایش در کربلا، توسط یزید بن معاویه(لعنه‌الله‌علیه) از مهم‌ترین وقایع تاریخی است، که دوست و دشمن هر کدام آن را به نفع خود تفسیر و تحلیل می‌کنند. بلا فاصله پس از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) یزید و اطرافیانش، فعالیت خود را در جهت فراموش شدن این واقعه و تحریف آن آغاز کردند. آنان برای پیشبرد اهداف خود از شیوه‌های مختلفی، چون خارجی نامیدن اسرا، ناسزا گفتن به اهل‌بیت(علیهم‌السلام) در بالای منابر و... استفاده کردند.[۱]
در مقابل، امام سجاد(علیه‌السلام) و حضرت زینب کبری(سلام‌الله‌علیها) تمام تلاش خود را در جهت زنده نگه‌داشتن «واقعه عاشورا» به کار گرفتند و با سخنرانی در مجلس یزید، گریه، دعا و برپایی مجالس عزا برای شهدای کربلا، از فراموشی و تحریف این واقعه بزرگ جلوگیری کردند.[۲]
یکی از افرادی که به زنده ماندن یاد و خاطره عاشورا کمک کرد «عبدالله بن عفیف ازدی» پیرمرد سال‌خورده‌ای بود که چشمان خود را در جنگ‌های جمل و صفّین در رکاب مولای‌متقیان از دست داده بود[۳] وی با تقدیم جان خود، مانع تحریف این واقعه توسط «ابن‌زیاد» شد.[۴]
از دیگر فعالیت‌های شیعیان، در زنده نگه‌داشتن یاد و نام شهدای کربلا، خواندن «زیارت اربعین» و رفتن با پای پیاده به کربلای معلی در روز اربعین است. زیارت کاروان اسرا[۵] و جابر بن عبدالله انصاری صحابی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) همه در این راستا بوده است.[۶] ائمه دیگر نیز هر کدام در زمان خود، با شیوه‌های مختلفی مانند برپایی مجالس برای امام حسین(علیه‌السلام) و یارانش این سنّت حسنه را زنده نگه داشتند. به گونه‌ای که زیارت اربعین از امام صادق(علیه‌السلام)[۷] نقل شده و امام عسکری(علیه‌السلام) نیز آن را از علامات شیعه معرفی کرده است.[۸]
بنابراین زیارت اربعین سنّت حسنه‌ای است که از زمان ائمه و توسط خود آنان، آغاز شده است، از این‌رو «آيت الله قاضی طباطبایی» از «پیاده‌روی شیعیان در اربعین» به «سیره مستمرّه شیعه در طول تاریخ» تعبیر می‌کند[۹] و می‌گوید: «حركت به سوی كربلا در روز اربعین از زمان ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در بین شیعیان رایج بوده است؛ شیعیان حتی در زمان بنی‌‌امیه و بنی‌عباس نیز این سنت حسنه را بر پا کرده بودند».[۱۰] امروزه شیعیان با تأسی از ائمه خود، بزرگ‌ترین اجتماع جهان را در اربعین حسینی در کربلای معلی شکل می‌دهند تا هم یاد و نام شهدای کربلا زنده بماند، و هم اهداف آنان مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت اربعین تجدید بیعت شیعیان با مولای خود است؛ آنان در این روز با الگوگیری از قیام آن حضرت، با مقاومت در برابر ظالمان و زیاده‌خواهان با مولای خود تجدید بیعت می‌کنند، که هرگز تن به ذلت و خواری نخواهند داد.
__________________________
پی‌نوشت:
[1] ابن کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، دارالفكر، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.، ج۸، ص۱۹۱.
[2] شیخ صدوق، خصال، ج۱، ص۲۷۲؛ طبرسی، احمد بن علی؛ احتجاج، مشهد، مرتضی، ۱۴۰۳، ج۲، ص۳۰۵؛ سبط ابن جوزی، تذكرة الخواص، تهران، مكتبه نینوا، بی‌تا، ص۲۳۸؛ طبرسی، ج۲، ص۳۰۹؛ ابن طاووس، لهوف، بی‌جا، مهر، ۱۴۱۷، ص۱۰۷؛ بحرانی، شیخ عبدالله؛ العوالم الامام الحسین، قم، امیر، ۱۴۰۷، ص۴۰۵. برای توضیح بیشتر به این مطلب مراجعه فرمایید: شیوه امام سجاد برای حفظ تشیع
[3] ابن اثیر، الكامل، دار صادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م، ج۴، ص۸۳؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوك، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۸.
[4] ابن اثیر، همان، ج۴، ص۸۳؛ ابن کثیر دمشقی، همانجا.
[5] طوسی، التهذیب، ج۶، ص۱۱۳؛ مفاتیح الجنان، زیارت اربعین.
[6] طوسی، مصباح المتهجد، ص۷۸۷؛ محمدبن ابوالقاسم عمادالدین طبری، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ص۷۴ـ ۷۵.
[7] شیخ طوسی، تهذیب الاحكام، دار الكتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ ق. ج۶، ص۱۱۳.
[8] همان، ج۶، ص۵۲.
[9] قاضی طباطبایی، سید محمد علی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا(ع)، بنیاد علمی و فرهنگی شیهد آیت الله قاضی طباطبایی، قم، ۱۳۶۸ش، ص۲.
[10] همان.