امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد فضيلت تلاوت سوره واقعه مي فرمايد: «هركس سوره واقعه را در هر شب جمعه (مطابق روايت ديگر در هر شب) بخواند خداوند او را دوست مي دارد و نزد همه مردم او را محبوب مي كند و هرگز در دنيا ناراحتي نمي بيند و فقر و فاقه و آفتي از آفات دنيا دامنگيرش نمي شود و از دوستان امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ خواهد بود.»(1) شايد به همين جهت و دارا بودن خصوصيتي كه بدان اشاره شد اين سوره به سوره «غني» نامگذاري شده يعني ثروت و بي نيازي.
امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ فرموده است: «هر كسي كه سوره واقعه را هر شب پيش از خواب تلاوت كند خداي گرامي و بزرگ را در حالي ديدار كند كه رخسارش چون ماه شب چهارده است.»(2)
ثواب هاي ديگري نيز در روايات براي تلاوت اين سوره بيان شده ولي روشن است كه هر چند خالي از فايده نيست ولي آن ثوابها و بركاتي كه در روايات بيان شده براي تلاوت با فكر و تأمل و همراه با عمل است.
اما مطالب و محتواي اين سوره بر محور قيامت و مسأله معاد دور مي زند و بيان حتمي الوقوع بودن روز قيامت و ويژگيهاي آن، موضوع اصلي مطالب اين سوره به شمار مي رود و خلاصه از سر فصل هاي مطالب بيان شده در اين سوره عبارتند از:
1. در اين سوره از آغاز ظهور روز قيامت و مقارن بودن آن با حوادث هول انگيز و حوادث نزديك تر به زندگي دنيائي انسان و زندگي زميني او سخن گفته است و تشريح مي نمايد كه احوال زمين دگرگون مي شود و زمين بالا و پائين و زيرو رو مي گردد، زلزله بسيار سهمگين كوه ها را متلاشي و همچون غبار مي سازد.
2. بدنبال بيان وقوع حادثه عظيم قيامت به بيان چگونگي حال مردم در آنروز پرداخته و در واقع بيان مي دارد كه در آن روز نه تنها زمين و كوه ها زيرو رو مي شود بلكه انسان ها نيز دگرگون مي شوند مستكبران گردنكش و ظالمان صدرنشين سقوط مي كنند و مستضعفان مومن و صالح بر اوج قله افتخار قرار مي گيرند، عزيزان بي دليل، ذليل مي شوند و محرومان بي جهت،عزيز مي گردند و بالاخره گروهي در قعر جهنم سقوط مي كنند و گروه ديگري در اعلا عليين بهشت جاي مي گيرند.
3. در اين سوره مردم را به سه گروه تقسيم نموده و سرانجام كار هر يك را شرح مي دهد و آن سه گروه عبارتند از:
الف) سابقين و پيشگامان و مقربان درگاه الهي و كساني كه نه تنها در ايمان كه در اعمال خير و اتصاف به صفات و اخلاق انساني نيز پيش قدمند همانهائي كه به اعمال خير سبقت گرفته اند و به همين دليل پيشگام و سبقت گيرندگان به مغفرت خداي شان هستند كساني هستند كه هرگاه حق بر آنها عرضه شود پذيرا مي شوند و هنگامي كه از حق سئوال شوند آن را در اختيار مردم مي گذارند.
اينان روز قيامت در باغ هاي پر نعمت بهشتي آسوده و راحت به سر مي برند و اين پاداش كارهائي است كه هميشه در اين دنيا انجام مي دادند.
ب) اصحاب يمين و كساني كه از نظر مقام نسبت به مقربان درگاه حق، در درجه پائين تري قرار دارند، انسان هائي كه سعادتمند و خوشبختند، خوشبختي كه وصف نمي پذيرد و در روز قيامت نامه عمل آنان به نشانه اينكه خوشبخت و سعادتمندند به دست راست شان داده مي شود و از نعمت هاي بهشتي و ميوه هايي كه در هيچ فصلي قطع و در هيچ حالي ممنوع نمي شود، بهره مند هستند.
ج) اصحاب شمال و گروه بدبخت و تيره روز و بيچاره و بينوا كه نامه عمل شان به دست چپ شان داده مي شود و اين خود نشان از جرم و جنايت (عليه خود و با ديگران) آنان است. اينان در آتش سوزان و آب جوشان و در سايه اي از دود سياه قرار دارند كه نه خنكي دارد و نه سودي مي بخشد و اين ها بخاطر عياشي و طغيان آنان در دنياست و نيز به خاطر انكار روز جزاست.
4. در بخش ديگري از اين سوره دلائل مختلف پيرامون مسأله معاد از طريق بيان قدرت خدا و خلقت انسان از نطفه ناچيز و تجلي حيات در گياهان و نزول باران و آب شيرين و تصفيه شده آن و فروغ آتش كه هر يك نشانه هاي توحيد نيز مي باشد، اقامه شده و عليه منكرين معاد يعني همان اصحاب شمال استدلال شده و براهين قانع كننده ارائه شده است.
5. به بيان حالت احتضار و ترسيم آن پرداخته شده كه خود مقدمه رستاخيز و قيامت است و با بيان حال جان دادن انسان و اينكه جان او به حلقومش رسيده و جان مي دهد و ديگران كاري از دست شان بر نميايد، به عجز و ناتواني آدمي اشاره كرده است و تكذيب روز قيامت را صرف استبعاد دانسته كه كسي دليل قانع كننده بر انكار آن ندارد.
6. بعد از آنكه دلائل ربوبيت خداوند و حتمي بودن روز قيامت و... ذكر شد به پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در پايان سوره دستور مي دهد كه خدايش را از شركي كه مردم مي ورزند و تكذيبي كه درباره بعث و جزا دارند منزه بدارد.(3)
پاورقی:
1. شيخ صدوق، محمد بن علي بن بابويه، ثواب الاعمال، انتشارات ارمغان طوبي، اول، 1382ش، ص267.
2. همان، ص267.
3. ر.ك: طباطبائي، محمد حسين، تفسير الميزان، (ترجمه موسوي همداني) دفتر انتشارات اسلامي، بي تا، ج19, ص194. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج23، ص195.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات