نحوه صلوات فرستادن بر پیامبر در منابع اهل سنت

یکی از توصیه های قرآن کریم به عموم مسلمانان این است که بر پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) درود و تحیت بفرستند و در این باره می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيما [احزاب/56] خداوند و فرشتگانش بر پيامبر درود مى‌‏فرستند، اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد بر او درود فرستيد و سلام گویيد و تسليم فرمانش باشيد». لذا با توجه به این آیه باید بر حضرت صلوات و درود بفرستیم.

این که باید بر حضرت صلوات و درود فرستاد مورد اتفاق جمیع فرق اسلامی است و هیچ شک و شبهه‌ای در آن نیست؛ اما آن‌چه مورد اختلاف است این است که این صلوات را چگونه و به چه نحو باید فرستاد؟ شیعه بالاتفاق معتقد است با توجه به احادیث مختلفی که از خود حضرت و ائمه اطهار(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) رسیده است، در هنگام صلوات باید هم بر پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) صلوات فرستاد و هم بر آل او (فرزندان ایشان از نسل حضرت زهرا) یعنی به این صورت «اللهم صل علی محمد و آل محمد». اما در زمان کنونی دیده شده که اهل سنت تنها بر خود حضرت به این صورت «اللهم صل علی محمد» صلوات می‌فرستند و بر «آل محمد» صلوات نمی‌فرستند.

با مراجعه به منابع روایی دسته اول اهل سنت خواهیم دید که در منابع روایی آن‌ها روایاتی وجود دارد که بیان کرده‌اند خود حضرت فرموده که بر آل من هم صلوات بفرستید؛ اما متاسفانه برخی از علمای اهل سنت با توجه به تعصبی که دارند، این روایات را نادیده گرفته و صلوات را دم بریده می‌فرستند. ما در این نوشتار بیان خواهیم کرد بزرگان اهل سنت و افراد مورد وثوق ایشان از قول صحابه و خصوصاً پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) «صلوات» را به صورت کامل نقل کرده و گفته‌اند باید بر «آل محمد» هم صلوات فرستاد.

بزرگان اهل سنت «صلوات» را چگونه گزارش کرده‌اند
در چگونگی و كيفيت «صلوات» فرستادن بر «محمد و آل محمد» اخبار بسياری رسيده است که نوشتن همه آن موارد در یک پست نمی‌گنجد. لذا ما ناچاریم در حد اختصار به چند مورد اشاره کرده و خوانندگان محترم را به منابع آن ارجاع دهیم:

1. «سیوطی» از بزرگان اهل سنت در تفسیر «الدّر المنثور» ده‌ها حدیث در باب کیفیت «صلوات» از بزرگان اهل سنت مانند بخاری، نسائی، ابن داوود و... آورده است و در اکثر قریب به اتفاق این گزارشات نقل شده وقتی از پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) درباره کیفیت «صلوات» پرسیده می‌شود، حضرت می‌فرمودند: «این‌گونه «صلوات» بفرستید: «اللّهمّ صلّ على محمّد و على آل محمّد».[2]

2. «بخاری» از بزرگان و افراد مورد ستایش اهل سنت نیز در همین باب به سند خودش، از پيامبر اكرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) نقل كرده است كه فرمود: كسى كه هنگام درود فرستادن بر من بگويد: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد» در روز قيامت، به شهادت او گواهى مى‌‏دهم و از او در پيش‌گاه الهی شفاعت مى‌‏كنم».[3]

3. «ترمزی» و «مسلم» که از بزرگان اهل سنت هستند نیز در باب درود فرستادن بر پيامبر(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) روايت كرده‌اند: «رسول خدا(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) فرمود: اين‌گونه بر من درود بفرستيد: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد، كما صلّيت على آل ابراهيم؛ و بارك على محمد و على آل محمد، كما باركت على آل ابراهيم فى العالمين انّك حميد مجيد» اين حديث را «ترمذى» در صحیح ترمذی نقل كرده است و اشاره كرده، حديث مزبور، حديث صحيح است.[4]

4. «نسایی» نیز از بزرگان اهل سنت به سند خود، چندین روایت از صحابه نقل كرده است که گفتند: خدمت رسول خدا(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) عرض کردیم: كيفيت درود بر خودتان را به ما یاد دهيد. حضرت فرمود: بگوييد: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد».[5]

6. «ابن ماجه» در كتاب «صلاه» به سند خود، از «ابن مسعود» نقل كرده است: «هر گاه بر رسول خدا(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) درود مى‌‏فرستيد، بگونه‏‌اى بكوشيد كه بهترين درودها را به حضور آن حضرت، تقديم كرده باشيد؛ به دليل آن‌كه ممكن است درود شما به حضور آن حضرت عرضه شود. حاضران گفتند: بهتر آن‌ است كيفيت درود بر آن حضرت را به ما یاد دهى! وى در پاسخ گفت: در هنگام درود بگوييد: «اللهمّ صلّ على محمد و على آل محمد».[6]

7. در «شرح صحیح بخاری» و «سنن بیهقی» آمده است، رسول خدا(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) فرمود: كسى كه بگويد: «اللهمّ صلّ على محمد و على آل محمد» در روز قيامت، گواه او بوده و از وى، شفاعت خواهم كرد».[7]

8. «طبرى» از مورخان و مفسران بزرگ و مورد اعتماد اهل سنت به سند خود، چندین روایت در باب چگونگی درود و صلوات نقل کرده است که صحابه از پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) درباره کیفیت «صلوات» پرسیدند، حضرت فرمود: در هنگام درود بر من، بگوييد: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد».[8]

در نتیجه: این گزارشات نمونه‌ای از ده‌ها روایت درباره چگونگی و کیفیت «صلوات» بود و همه این روایات دليل بر آن است بزرگان اهل سنت ذکر «صلوات» را همانند شیعیان گزارش کرده‌اند و در جای جود ثابت شده است که «آل محمد» همان اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم‌السلام) هستند. پيامبر اكرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) اهل بیت خود را در شأن و مقام و رتبه خویش، قرار داده و درود بر آنان را لازم دانسته است و «اهل بيت» پيامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله) نیز، از عظمت ایشان برخوردارند.
_____________________________________________
پی‌نوشت
[1]. صواعق المحرقه، مطبعه ميمنيّه، مصر، سال 1312 هجرى، ص 88.
[2]. الدر المنثور،  كتابخانه آية الله مرعشى نجفى قم سال  1404 هجری ذیل آیه  إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيما.
[3]. الادب المفرد بخارى، چاپ مطبعه خليلى سال 1306 هجرى، شهر اره هند ص 93.
[4]. صحيح ترمزی، طبع چاپخانه بولاق سال 1292 هجرى ج21، ص 212؛ صحیح مسلم، چاپ مطبعه بولاق، سال 1290 هجرى، در كتاب «صلاة» باب تشهد.
[5]. صحيح نسائى، چاپ مطبعه تقدم، مصر سال 1348 هجرى، ج1، ص 190.
[6]. صحيح ابن ماجه، طبع چاپخانه فاروقى، دهلى هند بی تا، ص 65.
[7]. فتح البارى فى شرح البخارى، مطبعه مصطفى بابى حلبى، مصر، سال 1378 هجرى، ج13، ص411 ؛ سنن بیهقی، چاپ مطبعه مجلس دائرة المعارف نظاميه، حيدرآباد دكن، سال 1344 هجرى، ج2، ص279.
[8]. تفسير طبری، مطبعه استقامت، قاهره، سال 1375 هجرى، ج22، ص31.