مهرورزی و محبت در فرهنگ اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه:
به نظر روانشناسان نیازهای روانی به اندازه نیازهای بدنی برای انسان لازم و ضروری است. بر همین اساس نیازهای روانی را جزء احتیاج های اساسی انسانها قلمداد می کنند. از اساسی ترین نیازهای روانی افراد که همواره روان شناسان آن را در درجه اول اهمیت قرار داده اند بهره مندی از محبت و مهرورزی در زندگی است.  بشر در هر دوره ای از زندگی خود باشد خود را نیازمند محبت می داند. این احتیاج را پدر و مادر، برادر و خواهر، خویشاوندان و بستگان، هم سالان و دوستان همسر و فرزندان، تأمین می کنند. اشخاص در طول زندگی خود با انتخاب زندگی مشترک، تشکیل خانواده و مصاحبت با همکاران و افراد به این نیاز پاسخ مثبت می دهند.

اهمیت و جایگاه محبت ومهروزی در زندگی
عدم تأمین نیاز محبت در محیط زندگی و خانواده منجر به پیدایش تشویش و اضطراب در خانواده می شود. کمبود و فقدان  محبت، تأثیرات سوء و ضایعات دردناکی در روح افراد به وجود می آورد و روابط آنها را در زندگی تحت تأثیر قرار می دهد، گاهاً دیده شده است کسانی که در محیط زندگی و خانواده مورد بی مهری قرار گرفته اند خود کم بین شده و عقده حقارت در ایشان به وجود آمده اگر نوجوان و یا جوانی در محیط گرم زندگی مورد توجه و محبت قرار نداشته باشد و از محبت اعضای خانواده سیراب نشود آن را در خارج خانواده جستجو می کند،  که زمینه بسیاری از فریب‌ها و انحرافات از همین جا فراهم می شود.[1]

پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم: «ألا اُخْبِرُكُمْ بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى يا رَسولَ اللّه‏ِ. قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَليَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِخوانِهِ فى دينِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَيظِ وَ اَحسَنُكُم عَفْوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفْسِهِ اِنْصافا فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ؛[2]آيا شما را از شبيه ترينتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاق‏تر، نرم‏خوتر، به خويشانش نيكوكارتر، نسبت به برادران دينى‏ اش دوست ‏دار تر، بر حق شكيباتر، خشم را فرو خورنده ‏تر و با گذشت ‏تر و در خرسندى و خشم با انصاف ‏تر باشد.

محبت به همسر در خانه
اسلام به نقش و عامل محبت در گرمی کانون خانواده توجه کامل داشته و آن را به مسمانان گوشزد کرده است. «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛[روم/21] و از نشانه‏هاى او اينكه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد، و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد در اين نشانه‏هايى است براى گروهى كه تفكّر مى‏ كنند!».

کانون خانواده شبیه جامعه انسانی کوچکی است که از افرادی تشکیل شده است و اگر این افراد با هم ارتباط نداشته باشند و پیوند عاطفی و مودت بین آنها برقرار نباشد جامعه و ساختمانی به وجود نخواهد آمد این پیوند و ارتباط در سایه محبت و مودت ایجاد می شود که  خداوند متعال آنرا در انسانها بخصوص در میان همسران قرار داده است.[3]اگر در خانه و زندگی همسران جوان عشق و محبت حاکم نباشد، زندگی صورتی وحشت انگیز و دست کم سرد و بی رمق خواهد داشت افراد چنین خانه ای با هم  مستبدانه رفتار میکنند  و زندگیشان سخت  ناگوار میگردد.[1]

شیوه و روشهای عملی محبت که همسر

1-اخلاق نیکو داشتن(خوش زبانی و خوش رویی)
نهاد انسان  مشاهده جمال و زیبایی را دوست دارد و از زشتی و پلیدی می گریزد. چهره گشاده و پر لبخند و پر لبخند یکی از بهترین منظره های زیبا و بلکه زیباترین و خواستنی ترین منظره هاست: از پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) نقل شده است: «با مومنان و مردم[دوستان، خویشاوندان، به ویژه اهل خانه و همسر و فرزندان] با چهره گشاده و روی باز دیدارکن».[5]

2-منطقی بودن(سوء ظن نداشتن، منفی باب نبودن)
یکی از روش های محبت کردن به همسر این است که به او بدگمان نباشیم یعنی رویدادهای، کارها، وگفتارهای دیگران را بدون آگاهی و دلیل روشن، با پندار ناروا و گمان بد، بیان و تفسیر نکنیم. اگر بد گمانی در خانه ریشه بدواند، کانون گرم خانه را به سردی خواهد کشاند. «مَنْ لَمْ یَحْسُن ظَنَّه اِسْتَوْحَشَ مِن کُلِّ أَحَدٍ؛[6] کسی که بدبین است، از همه وحشت دارد.» «يَا أيُّهَا الَّذينَ ءَامَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِيراً مِّنَ الظَّنِّ إنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إثْمٌ وَلاَ تَجَسَّسُوا وَلاَيَغْتَبَّ بَّعْضُکَم بَعْضاً أَيُحِبُّ أحَدُکُمْ أَن يَأکُلَ لَحْمَ أخِيهِ مَيْتاً فَکَرِهْتَمُوهُ وَاتَّقُوا اللهَ إنَّ اللهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ[حجرات/12]؛ «اي کساني که ايمان آورده ايد، از بسياري از گمان ها بپرهيزيد که پاره اي از گمان ها گناه است، و جاسوسي مکنيد، و بعضي از شما غيبت بعضي نکند؛ آيا کسي از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ از آن کراهت داريد. [پس] از خدا بترسيد، که خدا توبه پذير مهربان است».

3-تنها به همسر خود توجه داشتن
ازدواج، پیوند محبوب و مقدسی است که طی آن، زن و مرد باهم پیمان محبت و صفا و وفا می بنندند. زن پیمان می بندد که از غیر از همسرش چشم بپوشد و خویش را از نگاه هوس آمیز دیگران دور نگه دارد؛ مرد هم متعهد می شود جز به همسر خود نگاه گناه آلود نیفکند. کسی که با نگاه هرزه اش به هر کس چشم می دوزد، نهایتاً به همسر خود سرخورده و بی رغبت می شود؛

4- چشم پوشی از خطا
عیب جویی، گلبوته دوستی و محبت را پژمرده میکند و عیب بینی خار زار خشم و دشمنی را در دل می پرورد و زندگی خانوادگی را به تلخی و جدایی می کشاند. در عین حال، دستور زندگی، صبر و شکیبایی در برابر مشکلات و گذشت و فدا کاری برای ادامه حیات است؛ به ویژه آنگاه که رفتار نا برخردانه ای از همسرتان صادر می شود، این گذشت و نا دیده گرفتن ضروری است. بی تابی در برابر این امور به شکست در زندگی می انجامد. مام رضا(علیه السلام) مي­فرمايند:«بر مؤمن سزاوار است كه از پروردگار و پيامبر و امام خود سه خصلت را بياموزد: خصلتى كه از پروردگار بايد بياموزد، عيب پوشى و كتمان است...»[7]

سخن آخر و جمع بندی
آموزه های ناب ناب اسلامی تنها برای عبادت و تهجد ارزش قائل نشده بلکه در آداب و فرهنگ اسلامی مواردی ارزشمندی همچون محبت و مهرورزی نیز از جایگاه خاص برخوردار است و برای آن آثار و برکات ارزشمندی همچون زندگی توأم با آرامش را برای افراد بیان شده است.
______________________________

پی نوشت:
[1]. آیین مهرورزی، محمد رضا کاشفی، ص18.
[2]. الكافى:  ج 2، ص 241، ح 35.
[3]. آیین مهرورزی، محمد رضا کاشفی. به نقل از: المیزان، ج16، ص166.
[4]. آیین مهرورزی، محمد رضا کاشفی، ص158.
[5]. همان.
[6]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم: ص 254 ، ح 5333.
[7]. سيد نعمت الله جزائرى‏،قصص الأنبياء( قصص قرآن): ص817.