تفكري كه در احاديث اسلامي براي آن فضيلت بسيار وارد شده تفكري است كه در مسير تكامل معنوي انساني باشد . تفكري كه انسان درباره مسائل مادي بدون هيچ گونه ارتباطي با مسائل معنوي داشته باشد از آن خاصيت برخوردار نيست.
مثلاً انسان بينديشد كه هدف از آفرينش وي چيست و اين كه خلقت او بيهوده نمي باشد و ارزش او به چيست؟ اين تفكر كه انسان را به هدف خلقت، كه رشد آدمي و در بستر عبادت خدا است ، متوجه مي سازد و عبادت ارزشمند انسان در طول عمر مي تواند معلول چنين تفكري باشد. در قرآن به زيباترين شكل جريان فكري مطلوب اشاره شده است: «همانا در آفرينش آسمانها و زمين و اختلاف شب و روز، نشانه هايي براي خردمندان است، آنان كه خدا را (در همه احوال) ايستاده، نشسته، و بر پهلو آرميده ياد مي كنند.
همچنين در آفرينش زمين و آسمان انديشه مي كنند( که) خدايا ! تو اينها را بيهوده نيافريدي....»1 پس تفكر حقيقي به ارتباط و عبوديت واقعي خداوند منتهي مي شود. اما عبادت بدون تفکر آن اهميت را نخواهد داشت. خدا به انسان نيروي فكر و تعقل داد كه ابتدا خود را بشناسد تا بعد از آن در احوال هستي تدبّر و تفكر كند، زيرا حاصل چنين تفكري، انسان ساز است و راه عبوديت و بندگي را به بهترين شكل مي نماياند. آن چه در آيات و روايات در باب برتري تفكر به چشم مي خورد، تفكري است كه از ظلمت به نور رهنمون كند!
تفكري كه انسان را از حالت ايستايي بازستاند و به حركت و پويايي درآورد. خداوند فرموده است: "آيا پيش خود فكر نمي كنند كه خدا آسمان ها و زمين و هر چه در بين آن ها است ، همه را جز به حق (و براي حكمت و مصلحت) و به وقت معيّن نيافريده است؟ 2 تفكر در خلقت آسمان و زمين و نظم دقيق در آفرينش ، انسان را به عظمت خداوند و جايگاه خود در مجموعه عالم هستي آشنا مي كند.
معرفت و شناخت، به تمام كارها و اعمال انسان معني و جهت مي دهد. عباداتي كه بدون تفكر و معرفت باشد، ارزش چنداني ندارد و انسان را آن گونه كه شايسته است، به كمال نمي رساند. امام علي (ع) در وصيت خود به امام حسن (ع) فرمود: "هيچ عبادتي همانند انديشيدن در آفرينش خدا نيست".3 انديشيدن در خلقت و آفرينش خدا انسان را به شگفتي وا مي دارد.
پيامد چنين اعجابي ، فرو آوردن سر تسليم و اعتراف به حقارت و بندگي است! در نتيجه اركان عبوديت تقويت شده، عابد به معبود مي پيوندد .انسان بايد تفكر بالنده داشته باشد تا ثمره اش تكامل باشد . امام صادق (ع) فرمود: "برترين عبادت، استمرار و مداومت انديشه درباره خدا و قدرت او است".4 اميرمؤمنان (ع) فرمود: "عبادت مردم پاك نهاد و با اخلاص ، انديشيدن در ملكوت آسمان ها و زمين است".5 انسان با انديشيدن در ملكوت آسمان ها و زمين ، جايگاه خويش را به دست مي آورد كه چه اندازه حقير و ناتوان است. چنين اعترافي سازنده خواهد بود واركان توحيدي آدمي را قوي و بنيادين خواهد كرد و چه مطلوبي بهتر از اين از بنده نسبت به خدا؟!
پي‌نوشت‌ها:
1) آل عمران(3) آيه 191-190
2) روم(30) آيه 8.
3) بحارالانوار، ج68، ص 324.
4) اصول كافي، ج3، ص 95.
5) جامع احاديث الشيعه، ج14، ص 310.
منبع: سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
به نقل از سایت ذی طوی