سوره انسان، در جریان نذر امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهما، برای شفای بیماری امام حسن و امام حسین علیهماالسلام نازل شده و به بیان فضایل آن‌ها پرداخته است.
یکی از عنایات و کرامات زیبای خداوند در زندگی خانوادگی امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا علیهماالسلام نزول سوره انسان است. این سوره در روز بیست و پنجم ماه ذی‌الحجة و در شأن خانواده امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شد.[1] قرآن کریم برای آنان از کلمه «الابرار؛ نیکان» استفاده کرده و بیش از نیمی از این سوره را به بیان صفات و فضایل آنان پرداخته است.
شأن نزول این سوره
در جریان نزول این سوره، به‌طور خلاصه چنین باید گفت که امام حسن و امام حسین علیهماالسلام بیمار شدند. امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهما به سفارش پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نذر کردند که اگر آن‌ها شفا یابند، سه روز را روزه بگیرند. بعد از شفای حسنین علیهماالسلام، آنان روزه گرفتند در حالی که چیز زیادی در خانه نداشتند.
روز نخست و هنگام افطار فقیری درِ خانه آمد و آنان غذای خود را به او دادند. روز دوم نیز غذایی را که تهیه کرده بودند، به یتیمی دادند که درِ خانه آن‌ها را کوبید. روز سوم نیز اسیری درِ خانه آنان اظهار گرسنگی کرد و این خانواده با محبت، غذای افطار خویش را به او دادند و در این سه روز با آب افطار کردند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با مشاهده گرسنگی شدید آنان فرمود: «مشاهده چنین حالی برای من بسیار دشوار است... ؛ لذا در همین هنگام جبرئیل نازل شد و سوره انسان را آورد».[2]
قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: «انَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا، عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا، يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا»؛[3] «به‌يقين ابرار و نيكان از جامى مىنوشند كه با عطر خوشى آميخته است؛ چشمه‌ای است که بندگان خاص خدا از آن می‌نوشند و از هر جا بخواهند آن را جاری می‌سازند، آنان به عهد و نذر خود وفا می‌کنند و از روزی که شر و سختیش همه اهل محشر را فراگیرد، می‌ترسند و بر دوستی او[خدا یا شدت نیاز به غذا] طعام خویش را به فقیر، یتیم و اسیر می‌دهند».
آری! این سوره، فضایلی را برای این خانواده آسمانی بیان می‌کند که نازل‌ترین آن‌ها اخلاص، ایثار و انفاق است.
پی‌نوشت:
[1]. قمی، شیخ عباس، وقایع الایام، دفترتبلیغات، ص397.
[2]. تفسير مقاتل بن سليمان، دارالكتب‌العلمية، تحقيق، أحمد فريد، ج 3، ص 428؛ شواهدالتنزيل، حاكم حسكاني، ج 2، ص 399؛ الجواهرالحسان، ثعالبي، مؤسسة الأعلمي، ج 10، ص 96.
[3]. انسان: 5-8.