چکیده:پيامبر اكرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مىفرمايد: «ماه رمضان به اين نام خوانده‌شده است، زيرا گناهان را مىسوزاند.
«رمضان» از «رمض» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزاندن است.[1] چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مىشود، به اين ماه مبارك رمضان گفتهاند. پيامبر اكرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مىفرمايد: «ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را می‌سوزاند».[2]
همان‌طور که هم از لغت و هم از روایت بر می‌آید، رمضان به معنای سوزانیدن گناهان می‌باشد. روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد که خداوند عالم گناهان بسیاری را از بندگانش محو و نابود می‌کند:
امام باقر(علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید: «چون چشم رسول خدا(صلى‌الله‌علیه‌و‌آله) به ماه رمضان می‌افتاد رو به قبله می‌کرد و می‌فرمود: «خدایا آن را نو كن بر ما، به امنیت و ایمان و تندرستى و مسلمانى و عافیت و سراپا، و روزى فراوان، و دفع بیمارى و تلاوت قرآن، و كمك بر نماز و روزه، خدایا ما را براى ماه رمضان سالم بدار، و آن را براى ما سلامت دار» .
سپس رو به مردم کرد و فرمود: «اى مردم مسلمان، چون ماه رمضان برآید، شیاطین متمرد دربند شوند، و درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت گشوده شود، و درهاى دوزخ بسته شوند، و دعا مستجاب گردد. و براى خداى(عزوجل) نزد هر افطارى آزادشدگانى باشد كه آن‌ها را از دوزخ آزاد كند، و هر شب منادى فریاد زند: آیا درخواست‌کننده‌ای هست؟ آیا آمرزش جویى هست؟ خدایا بر هر خرج کننده‌ای عوض بده، و به هر امساك کننده‌ای بخشش بده. چون هلال شوال برآید، به مؤمنان نوید داده شود: فردا براى جایزه‌های خود حاضر باشید، كه فردا روز جایزه است، سپس امام پنجم فرمود: بدان خدایى كه جانم به دست اوست این جایزه پول طلا و نقره نیست».[3]
در این روایت امام باقر(علیه‌السلام) از زبان مبارک رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) علاوه بر بخشیدن شدن بندگان در این ماه، فضایل دیگری را نیز برمی‌شمرد: ازجمله استجابت دعاها در این ماه عزیز، گشوده شدن درهای رحمت الهی، ثواب فراوان بر خرج کنندگان در این ماه برای خلق خدا و...
در یک روایتی دیگر امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرماید: «به راستی براى خداى تبارک‌وتعالی فرشتگانى است موكل به روزه‌داران كه هر روز ماه رمضان تا پایان براى آن‌ها آمرزش جویند، و هنگام افطار روزه‌داران را ندا زنند: كه مژده گیرید بندگان خدا، اندكى گرسنه شدید و به زودی بسیار سیر شوید، مبارك باشید و مبارك كنید، تا شب آخر ماه رمضان به آن‌ها ندا كنند: مژده گیرید بندگان خدا، به تحقیق خدا گناهان شما را آمرزید و توبه شمارا پذیرفت، نظر كنید كه در آینده چگونه خواهید بود».[4]
همان‌طور که از این روایت شریف هم به دست می‌آید بخشش گناهان یکی از مژده‌هایی است که خداوند به روزه‌دارانش وعده می‌دهد.
و در روایت دیگرى از امام هشتم از پدرانش (علیه‌السلام ) از رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم ) روایت كرده كه فرمود:
رسول خدا فرمود: «ماه رمضان ماه بزرگى است خدا حسنات را در آن دوچندان كند، و سیئات را در آن محو كند، و درجات را بالا برد، هر كه در این ماه صدقه‌ای دهد او را بیامرزد، و هر كه در آن به مملوكان خود احسان كند خدایش بیامرزد، و هر كه خوش‌خلقی كند خدایش بیامرزد، و هر كه صله‌رحم كند خدایش بیامرزد»
سپس فرمود: «به‌راستی این ماه شما چون ماه‌هاى دیگر نیست، به‌راستی چون به شما رو كند با برکت و رحمت آید و چون از نزد شما برود با آمرزش گناهان برود، این ماهى است كه حسنات در آن دوچندان است ، و اعمال خیر در آن قبول است ، هر كه در این ماه براى خدا عزوجل دو ركعت نماز نافله بخواند، خدا او را بیامرزد، سپس فرمود: بدبخت حقیقى كسى است كه این ماه را طى كند و گناهانش آمرزیده نشود، اینجا است كه زیان‌کار است ، و خوش كرداران به جوایز پروردگار كریم كامیاب گردند.»[5]
در روایات معصومین(علیه‌السلام) برای آمرزیده شدن گناهان در این ماه عزیز، علاوه بر روزه، راه‌های دیگری هم بیان شده است:
انجام نمازهای واجب و مستحب: خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ، وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ، إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات [هود/114] در آغاز و انجام روز و پاسى از شب نماز را بپا دار، که نیکی‌ها، بدی‌ها را از میان مىبرد.»
به‌عبارت‌دیگر اگر کسی می‌خواهد به روزه واقعی برسد، و خداوند شخص روزه‌دار را مورد رحمت و غفران واقعی خود قرار دهد باید به انجام نمازهای واجب خود نیز اهتمام ویژه‌ای داشته باشد. یعنی اگر کسی روزه‌های این ماه را به‌جای آورد ولی نمازهایش را بجا نیاورد، رحمت و غفران الهی شامل حال و او نخواهد شد.
استغفار: یکی از اموری که سبب می‌شود گناهان محو شود، استغفار از گناه است که در روایات متعدّد به آن اشاره‌شده است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: انسان وقتی مرتکب گناهی می‌شود از صبح گاهان تا هنگام شب به او مهلت می‌دهند، پس اگر استغفار کرد، عمل او نادیده گرفته می‌شود[6]
حضرتشان در روایت دیگری می‌فرمایند: «هفت ساعت به او مهلت می‌دهند، اگر از گناه توبه کرد چیزی برای او نمی‌نویسند و اگر هفت ساعت گذشت و از گناه پشیمان نشد برایش می‌نویسند، و در ادامه می‌فرمایند: شخص مؤمن گاهی بعد از بیست سال گناهش به یادش می‌آید، ولی کافر همان لحظه بعد از انجام گناه فراموش می‌کند[7] و در روایت دیگری از معصوم (علیه‌السلام) نقل‌شده که حضرت فرمود: برای هر دردی دارویی و داروی گناهان استغفار است[8]
همان‌طور که از روایات بیان‌شده برمی‌آید، استغفار زبانی کفایت نمی‌کند بلکه استغفار واقعی زمانی است که علاوه بر استغفار زبانی در عمل هم شخص از کرده‌های زشت خود نیز پیشمان شود و تصمیم جدی بگیرد تا از گناهان به جد کناره‌گیری کند تا بخشش و الطاف الهی شامل حال وی شود.
درود بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل‌بیت (علیه‌السلام): ازجمله اموری که موجب از بین رفتن گناهان می‌شود، درود فراوان بر محمد و آلش فرستادن است. حضرت رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: شخصی که توانایی انجام کارهایی را که سبب آمرزش او می‌شود ندارد، زیاد صلوات بر محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و خاندان او فرستد که این عمل گناهان او را از بین می‌برد.[9]
خلاصه کلام
همان‌طور که در بالا بیان شد، یکی از فلسفه‌های اصلی ماه مبارک رمضان، بخشش و آمرزش گناهان بسیاری است که شخص در طول زندگی گناهانی را مرتکب شده است. با حلول ماه رمضان و توبه شخص گنه‌کار و تزکیه روح و جان خود، خود را آماده دریافت رحمت و مغفرت‌های الهی کرده و خود را آماده یک زندگی پاک و عاری از گناه آماده می‌کند. باز از روایاتی که بیان شد، برای توبه و استغفار و بخشیده شدن، راه‌هایی بیان‌شده بود که استغفار، نماز و ذکر الهی، و درود صلوات بر روح رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اولاد عزیزش ازجمله آن‌ها بود.
______________
پی‌نوشت
[1]. مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانى، ص 209، دارالكتاب العربى، بيروت.
[2]. «انما سمى الرمضان لانه يرمض الذنوب؛(بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 55، ص 341، مؤسسه الوفاء، بيروت.
[3]. امالى مترجم، ص 47
[4]. درامالى مترجم، ص 54
[5]. امالى مترجم، ص 54 – 55
[6]. کلینی ،محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 437، ح 1، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365 هـ ش
[7]. همان، ح 3.
[8]. همان، ص 439، ح 8
[9]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ، ج 91، ص 48، ح 2.،مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404هـ ق
نظرات
ممنون از مقاله خوبتان، استفاده کردیم.
بسیارعالی خدا خیرتان دهد طاعات وعبادات قبول التماس دعا