بی شک لعن و نفرین کردن دشمنان دین خدا و اهل بیت علیهم‌السلام نه بخاطر کینه‌توزی و عقده‌گشایی است، بلکه بدین خاطر است که در مواجهه با انحرافات و هنجارشکنی‌ها در جامعه، سیستم دفاعی روانی انسان فعال شود.
برخی این سوال را مطرح می‌کنند که امامان معصوم علیهم‌السلام که در طول حیات خود با مردم حتی با دشمنان از سر دلسوزی و خیرخواهی رفتار می‌کردند، چرا ما که از پیروان اهل بیت علیهم‌السلام هستیم در مواجهه با دشمنانشان، اینگونه رفتار نمی‌کنیم، بلکه آن‌ها را مورد لعن قرار می‌دهیم؟ آیا این کار نوعی ترویج خشونت و دشمنی نیست؟
سیستم فیزیولوژی بدن انسان طوری طراحی شده که همانطور در مواجهه با مواد مغذی و ویتامین‌ها، آن‌ها را جذب می‌کند، یک سیستم دفاعی نیز دارد که هرگونه ورود سموم، میکروب و آلودگی به بدن را دفع می‌نماید. اگر سیستم دفاعی بدن انسان ضعیف باشد، میکروب و آلودگی به راحتی در بدن او نفوذ کرده و با نشر بیماری در اندام‌های حیاتی او باعث مرگش می شوند. این حکمت الهی است که برای هر موجود زنده ای، دو سیستم قرار داده است؛ یک سیستم برای جذب مواد مغذی و یک سیستم هم برای دفع سموم و میکروب‌ها.
سیستم روانی انسان نیز همچون سیستم فیزیولوژی بدن، دارای دو سیستم به نام سیستم جذب و سیستم دفع است. سیستم جذب در روان انسان؛ شامل محبت و ابراز علاقه در مواجهه با دوستان است. سیستم دفع نیز شامل مقابله و ابراز آن در برابر دشمنان و هرعامل خطرناکی است. اهمیت سیستم دفع در روان انسان از این جهت است که احساس خطر و ضرر را در مواجهه با امور خطرناک در او فعال می‌کند و همین فعال شدن احساس خطر و ضرر، مانع از کشیده شدن انسان به فساد، انحرافات و ناهنجاری‌ها در جامعه می‌شود.
ازاین رو، انسان موجودی است که هم دارای احساسات مثبت است و هم احساسات منفی؛ هم شادی در وجودش هست و هم غم و خشم؛ هم استعداد خندیدن را دارد و هم استعداد گریه کردن. هرکدام از این احساسات و هیجانات در جای خود، لازم و ضروری است. تعطیل کردن بخشی از احساسات، تنها معنایش این است که از داده‌های خدا استفاده نکنیم که در آن صورت قرار دادن استعدادهایی؛ همچون غم، خشم و گریه در انسان یک امر لغوی خواهد بود.
بنابراین همانطور که خدای متعال در انسان، محبت را قرار داده است تا نسبت به کسانی که به ما خدمت می‌کنند یا دارای کمالی هستند به ابراز علاقه بپردازیم، در ما دشمنی و ابراز دشمنی نیز قرار داده است تا نسبت به دشمنان و کسانی مانع از کمال و سعادت ابدی ما می شوند ابراز داریم. از همین روست که خدای متعال درباره دشمنی شیطان می‌فرماید: «انَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُّوٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُّواً؛ شیطان دشمن شما است، شما هم باید با او دشمنی کنید.»[1] قطعا با شیطان که در حال فریب انسان است، نمی توان خندید و هم پیاله شد وگرنه انسان هم به مرور مانند شیطان خواهد شد.
به علاوه آيات متعددی در قرآن کریم وجود دارند که خدای متعال که آفریننده انسان است و بهتر از هرموجود دیگری او را می شناسد، برخی از مردم را به خاطر اعمال زشت آنان، مورد لعن خود قرار داده است؛ از جمله این آیه شریفه که می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِينا؛ كسانی كه خداوند و پيامبرش را آزار می‌دهند، خداوند آن‌ها را از رحمت خود در دنيا و آخرت دور می‌سازد و برای آن‌ها عذاب خواركننده‌ای آماده كرده است.»[2]
در روایات و سیره اهل بیت علیهم‌السلام نیز بارها دشمنان خود را مورد لعن و نفرین قرار دادند و مردم را هم به این کار توصیه کردند. راوی می‌گويد: به امام ابوالحسن علیه‌السلام نوشتم: دين خود را از چه كسی بگيرم؟ فرمود: از غير شيعه نگير كه آن‌ها خيانت به خدا و رسول و امانت نموده‌اند و در نتيجه از دين خارج شده‌اند و دين را مبدّل نموده‌اند، پس لعنت خدا و رسول خدا و ملائكه و لعنت پدران گرامی‌ام و لعنت من و شيعيانم بر آن‌ها تا روز قيامت،[3] و نيز در برخی روايات، امام بعد از هر نماز، عده خاصی از جمله معاويه را لعن می‌نمود.[4] و در برخي روايات امام علیه‌السلام سفارش به لعن بر دشمنان اهل بيت عليهم‌السلام بعد از نوشيدن آب كرده است،[5] و در رواياتی، پيامبر اكرم صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به علی علیه‌السلام فرمود: «هر كس تو را اذيت كند، مرا اذيت كرده و در واقع خداوند را اذيت نموده كه لعنت خدا بر او باد.»[6]
بی شک لعن و نفرین دشمنان دین خدا و اهل بیت علیهم‌السلام نه بخاطر کینه‌توزی و عقده گشایی است، بلکه بدین خاطر است که در مواجهه با انحرافات و هنجارشکنی‌ها در جامعه، سیستم دفاعی روانی انسان فعال شود.
درنتیجه اگر بناست طبق اصل تولّی و تبرّی با اولیای الهی دوستی کرد، باید با دشمنان خدا هم دشمنی نمود. این اصل براساس فطرت انسانی است و موجب تکامل و سعادت انسانی می‌باشد. اگر دشمنی با دشمنان خدا نباشد، به تدریج رفتار انسان تحت تاثیر دشمن قرار خواهد گرفت و در اثر معاشرت، گفتار و رفتار دشمن را خواهد پذیرفت.
پی نوشت:
1- فاطر: ۶.
2- احزاب، 58 و 57.
3- وسايل الشيعه، ج18، ص 109.
4- وسائل الشیعه، ج4، ص 1037.
5- وسائل الشیعه، ج6، ص 377 ـ 376.
6- پيام قرآن، ج9، ص 375-371.