کنترل افکار در روایات...

سلام و عرض ادب خدمت شما کاربر محترم

ضمن تشکر از ارتباط شما با مجموعه اندیشه برتر

درباره اعتبار عبارت فوق سوال فرمودید.

بله، این روایت صرفا منسوب به حضرت امیر علیه السلام است و سندی برای او پیدا نشده. اما این عبارات بیراه هم نیست هم یافته های روانشناسی به این موارد اذعان دارد و هم به طور بعضی روایات به مفاد کلی اون اشاره دارد.

مثلا بعضی اندیشمندان غربی که احتمالا این عبارات از آن جملات معروف بین اندیشمندان غربی گرفته شده از این قرار است:

اندیشمندان غربی رواج یافته است:

Watch your thoughts, they become words;
watch your words, they become actions;
watch your actions, they become habits;
watch your habits, they become character;
watch your character, for it becomes your destiny

اما این گزاره نیز در بین روایات و ایات دیده می شود مثلا:

امام علی علیه السلام:
مَن کَثُرَ فِکرُهُ فِی المَعاصِی دَعَتهُ إلَیها.(1)
آن‏که در گناهان، بسیار اندیشه کند، [این کار]او را به گناه مى‏ کشانَد.
از این روایت استفاده می شود که فکر منفی و زیاد به گناه اگر کنترل نشود نهایتاً به فعل و انحراف کشیده خواهد شد.
یا در آموز های دینی هست که اگر به کسی سوء ظن پیدا کردی، به اون فکر ترتیب اثر ندید که در بعضی موارد ممکن است گناه محسوب شود. این یعنی اثر فکر بر رفتار امر پذیرفته شده ای است که اگر کنترل نشود به گفتار و بلکه به رفتار و تجسس هم منجر خواهد شد.

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ (2) اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از بسيارى گمان‌ها دورى كنيد، زيرا بعضى گمان‌ها گناه است. و (در كار ديگران) تجسّس نكنيد
اسلام می گوید در قبال افکار خود، "خودکنترلی" داشته باشید، نه تنها فکر منفی نکنید بلکه خوش بین باشید و فکر خوب کنید. چه در مورد خدا و چه بنده خدا

در مورد خدا:

امام رضا عليه‏ السلام در مورد خوش گمانی و فکر مثبت می فرماید: اَحسِنِ الظَّنَّ بِاللّه‏ِ  فَاِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يَقولُ: اَنا عِندَ ظَنِّ عَبدىَ المُؤمِنِ بى، اِن خَيرا فَخَيرا وَ اِن شَرّا فَشَرّا.[3]
به خداوند خوش گمان باش، زيرا خداى عزوجل مى‏ فرمايد: من نزد گمان بنده مؤمن خويش هستم، اگر به من خوش گمان باشد، به خوبى با او رفتار مى‏ كنم و اگر به من بدگمان باشد، به بدى با او رفتار مى‏ كنم

در مورد مردم:
در سوره‌ى نور مى‌خوانيم: «لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً» (4) چرا در باره‌ى شنيده‌هاى خود نسبت به مردان و زنان با ايمان، حسن ظن نداريد؟
 

اما در ادامه وقتی فکر به گناه منجر شد و گناه روی گناه آمد، این تبدیل به شخصیت او و در نتیجه سرنوشت او میشود:

در حديثی از امام صادق(عليه السلام)مى خوانيم: «اِذا أَذْنَبَ الرَّجُلُ خَرَجَ فِى قَلْبِهِ نُكْتَةٌ سَوْدَاءٌ فَاِنْ تابَ اِنْمَحَتْ، وَاِنْ زادَ زادَتْ حَتّى تَغْلِبَ عَلى قَلْبِهِ فَلا يُفْلِحُ بَعْدَها أَبَدا» (5)؛ (هنگامى كه انسان گناه مى كند نقطه سياهى در قلب او پيدا مى شود، اگر توبه كند محو مى گردد، و اگر بر گناه بيفزايد زيادتر مى شود تا تمام قلبش را فرا مى گيرد؛ و بعد از آن هرگز روى رستگارى را نخواهد ديد!).
اميرمؤمنان على(عليه السلام) نيز ضمن خطبه اى درباره گروهى از بيماردلان مى فرمايد: «قَدْ خَرَقَتِ الشَّهَواتُ عَقْلَهُ وَأَماتَتِ الدُّنْيا قَلْبَهُ وَ وَلَهَتْ عَلَيْها نَفْسُهُ فَهُوَ عَبْدٌ لَها» (6)؛ (شهوترانى ها عقل او را دريده، و دنيا قلب اش را ميرانده، و نفس او عاشقانه به دنيا كشيده شده، و او برده دنيا است!).

حتی در قران سرانجام گناهان زیاد را، کفر و الحاد و انکار خدا و نشانه های او را بیان داشته است.

ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَىٰ أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ (7)

سپس سرانجام کسانی که اعمال بد مرتکب شدند به جایی رسید که آیات خدا را تکذیب کردند و آن را به مسخره گرفتند!

و چه شخصیتی بدتر از ملحدین و کفار.

و اینجاست که معلوم میشود شرک و گمراهی با طی یک پروسه بسیار نامحسوس انجام میشود که در هر مرحله اگر جلویش گرفته نشود انسان عاقبت به شر خواهد شد.

لذا در این باره امام صادق ع از پیامبر اکرم ص روایت کرده‌اند که:فَإِنَّهُ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قال ... عَنْ النَّبِيِّ ص:إِنَّ الشِّرْكَ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ عَلَى صَفَاةٍ سَوْدَاءَ فِي لَيْلَةٍ ظَلْمَاء(8) بدرستی که شرک مخفی‌تر از حرکت آرام مورچه بر صخره‌ای سیاه در شبی ظلمانی است.

موفق باشید

پی نوشت:

1- غرر الحکم: ح ۸۵۶۱
2- حجرات:12
3- اصول كافى، جلد 2، صفحه 72
4- نور: 12
5- کافی، ج 2 ‏، ص 271.
6- نهج البلاغه خطبه 103
7- روم، 10.
8- تفسير القمي، ج‏1، ص213.