امام حسن عسکری علیه‌السلام در دورانی که خلفای عباسی، حضرت را محصور کرده بودند و سختگیرانه از رفت‌وآمد شیعیان و ارتباط آنان با حضرت جلوگیری می‌کردند، اقدام به معرفی امام زمان علیه‌السلام کردند.
امام حسن عسکری علیه‌السلام در روز هشتم ربیع‌الثانی سال 232 هجری قمری به دنیا آمد. دوران این امام همام نیز همانند پدرانش از فرازونشیب‌های فراوانی برخوردار بود. بی‌شک یکی از مهمترین و حساس‌ترین کارهایی که امام حسن عسکری علیه‌السلام باید انجام می‌داد، معرفی امام بعد از خود بود؛ زیرا حضرت در دوران خفقان و سخت‌گیری شدیدی زندگی می‌کرد.
دوران سخت امام عسکری علیه السلام در زمان خودش
با نگاهی به تاریخ می‌توان شدت خفقان و ظلم به شیعیان را مشاهده کرد. شدت سخت‌گیری در رفت‌وآمد بر امام و شیعیان به اندازه‌ای بود که برخی از خواص به سختی و با بهانه‌های مختلف و گاهی به قصد خرید و فروش، خود را به امام می‌رساندند.[1]
یکی از علت‌های این همه سخت‌گیری را می‌توان، وحشت و ترس حاکمان بنی‌عباس از تشکیل حکومت توسط امام عسکری علیه‌السلام دانست؛ زیرا در آن زمان هم جمعیت شیعیان در شهرهای مختلف افزایش پیدا کرده بود و هم از سویی امام عسکری علیه‌السلام توسط شبکه و سازمان وکالتی که تشکیل داده بود با بیشتر شیعیان ارتباط داشت.[2]
ازآنجاکه خلیفه عباسی، قدرت مقابله با شعیان را در جاهای مختلف نداشت، دست به حصر و کنترل امام عسکری علیه‌السلام زد تا از این طریق بتواند شیعیان را نیز تحت کنترل خود درآورد.
معرفی امام زمان(ع)
امام عسکری علیه‌السلام در چنین شرایطی می‌بایست امام بعد از خود را به شیعیان معرفی کند. بنابراینف حضرت، امام زمان علیه‌السلام را به دو شکل ملاقات‌های عمومی و دیدارهای خصوصی به شیعیان معرفی کرد.[3]
بیان خصوصیات ویژه حجت خدا
امام حسن عسکری علیه‌السلام علاوه بر معرفی امام بعد از خود، برای منحرف نشدن عموم شیعیان از مسیر امامت و گرفتار نشدن در دام شیادان و منحرفان، خصوصیاتی را برای حجت خدا و امام بعد از خود بیان کردند و در این‌باره فرمودند: «همانا خداوند متعال، حجّت و خليفه خود را براى بندگانش الگو و دليلى روشن قرار داد. همچنين خداوند حجّت خود را ممتاز گرداند و به تمام لغت‌ها و اصطلاحات قبایل و اقوام آشنا ساخت و او أنساب همه را مى‌شناسد و از نهايت عمر انسان‌ها و موجودات و نيز حادثه‌ها آگاهى كامل دارد و چنانچه اين امتياز وجود نمى‌داشت، بين حجّت خدا و ديگران فرقى نبود».
براین اساس به راحتی می‌توان علت مخفی بودن و عدم معرفی علنی امام زمان علیه‌السلام در زمان حضور امام عسکری علیه‌السلام را درک کرد.
پی‌نوشت:
[1]. پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، ص646.
[2]. همان، ص649.
[3]. معرفی امام زمان علیه‌السلام.
[4]. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، اسلامیه، ج1، ص509.