- گوناگون بودن نام‌ها و چند اسمی بودن رسمی رایج در بین عرب‌ها بود. از این روست که برای حضرت زهرا، دختر رسول خدا و حضرت نرجس، مادر امام زمان(عجل‌الله‌فرجه) چندین و چند نام بیان شده است.
برخی برای خُرده گرفتن بر مکتب تشیع و اشکال تراشی به آن، هر مطلبی را تبدیل به شبهه‌ای کرده و آن را علیه مذهب امامت و ولایت منتشر می‌کنند. از آنجا که حق پژوهی برای آنها کمترین ارزشی ندارد؛ زحمت مطالعه و حتی تفکر را به خود نمی‌دهند. چون بسیاری از آن شبهه‌ها با اندک تحقیق و تفکری رفع شدنی بود. یکی از آن شبهات که یکی از ریشه‌ای ترین اعتقادات تشیع را نشانه گرفته است؛ مسئله مهدویت و نام مادر امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) است. احسان الهی ظهیر[۱] وجود نام‌های گوناگون برای مادر امام مهدی(علیه‌السلام) را دلیلی بر رد مهدویت دانسته! و بیان کرده: «اِختَلَفَ فِي اسْمِ الجارِيَةِ الّتِي قالُوا انَّها وَلَدَتهُ، فَقالَ قائلَهُم: اِنَّ اسْمَها نَرجِس، وَ قِيلَ: اسْمُها صَقيل أو صِيقَل، وَ قِيلَ: حَكيمَة، وَ قيلَ غَيْرُ ذَلِکَ[۲] درباره نام کنیزى که می‌گویند او را به دنیا آورده است، اختلاف شده، برخى گفته‌اند که اسم او نرجس بوده، برخى دیگر صقیل یا صیقل و گفته شده نامش حکیمه و غیر اینهاست.» در ادامه وی این اختلاف در اسامی مادر حضرت را دلیلی بر عدم ولادت حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) می‌داند! در ادامه رد این شبهه مطرح می‌شود.
نام‌های مختلف، رسمی رایج
در بین اعراب مرسوم و طبیعی بوده که به مناسبت‌های گوناگون، نامهایی جدید و تازه بر زنان و دخترانشان می‌گذاشتند یا با القابی خاص و گوناگون آنها را صدا می‌زدند. برای اثبات این مطلب توجه به نام‌های مختلف حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) کافی است. حضرت امام صادق(علیه‌السلام) در معرفی مادرشان فرمودند: «لِفَاطِمَةَ تِسْعَةُ أَسْمَاءٍ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فَاطِمَةُ وَ الصِّدِّيقَةُ وَ الْمُبَارَكَةُ وَ الطَّاهِرَةُ وَ الزَّكِيَّةُ وَ الرَّضِيَّةُ وَ الْمَرْضِيَّةُ وَ الْمُحَدَّثَةُ وَ الزَّهْرَاء[۳]نزد خداوند برای فاطمه(سلام‌الله‌علیها) نُه اسم است: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، رضیه، مرضیه، محدثه و زهرا.»
همسران پیامبر(صلی‌اله‌علیه‌وآله) نیز از این رسم بهره برده بودند. مثلاً ام حبیبه نامهایی چون هند و رَمْلَه هم داشت[۴]. با قبول حرف و دلیل احسان ظهیر که کثرت نام‌های مادر ولی عصر(علیه‌السلام) را دلیلی بر عدم ولادت امام دوازدهم می‌داند؛ باید ولادت امام حسن و امام حسین(علیهماالسلام) را هم زیر سؤال برد و همین طور وجود خارجی همسری به نام ام حبیبه را برای پیامبر انکار کرد! حرفی که هیچ کس نمی‌تواند آن را بیان کند. باز می‌بینیم که اعراب به مناسبت‌های مختلف و اتفاق‌های گوناگون، القاب جدیدی را به افراد می‌دادند و آنها را با این القاب صدا می‌زدند. لقب ابو تراب را پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به خاطر خوابیدن حضرت علی(علیه‌السلام) روی خاک و و خاک آلود بودن صورت ایشان، به آن حضرت داد[۵].
و امّا مادر حضرت مهدی(علیه‌السلام)
ویژگی خاص زندگی امام حسن عسکری(علیه‌السلام) در سامرا و به دلیل اهمیت مخفی ماندن تولد امام آخرین شیعیان و همسر امام یازدهم، لازم بود نام‌های مختلفی برای صدا زدن آن بانوی بزرگ استفاده شود. نامهایی که برخی به دلیلی خاص و ویژگی‌های فردی به ایشان داده می‌شد. از این رو در برخی از احادیث وجه نامگذاری مختلف برای ایشان ذکر شده که این دلیلی بر وجود آن بانو و تولد فرزندش است. مثلاً در کتاب کمال الدین و تمام النعمه درباره حضرت بقیه الله(علیه‌صلوات‌الله) آمده است: «وُلِدَ الْخَلَفُ الْمَهْدِيُّ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ أُمُّهُ رَيْحَانَةُ وَ يُقَالُ لَهَا نَرْجِسُ وَ يُقَالُ صَقیلُ وَ يُقَالُ سَوْسَنُ إِلَّا أَنَّهُ قِيلَ لِسَبَبِ الْحَمْلِ صَقِيلُ[۶] حضرت مهدی در روز جمعه متولد شد و مادرش ریحانه بود که به وی نرجس، صقیل(: برّاق و جلادار)، سوسن می‌گفتند. به علت حاملگی به او نمی‌گفتند مگر صقیل.» در علت نامگذاری مادر حضرت به صقیل بیان شده که چون در زمان حاملگی نوری، ایشان را احاطه کرده بود؛ به ایشان صقیل می‌گفتند[۷].
از آنجا که ایشان فردی حکیم بودند و احادیث را نقل می‌کردند و البته از تبار پادشاهان و بزرگان روم بودند؛ به ایشان حدیثه، حکیمه، ملیکه نیز می‌گفتند.[۸] پس این تعدد نام‌ها نباید فرد را دچار تردید در تولد حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) کند.
شبهه، فتنه یا یک پرسش؟
در ابتدای گزارشی که درباره تولد امام زمان ذکر شد؛ خبر از ولادت حضرت بود و در ادامه نام‌های مختلف و گوناگون مادر حضرت معرفی شده بود. شخصی که انتهای گزارش را با دلیلی غیر منطقی، غلط و خلاف مستندات تاریخی، به عنوان سندی برای عدم ولادت حضرت مهدی(علیه‌السلام) دانسته، چرا از ابتدای همان گزارش چشم‌پوشی کرده است؟ در صورتی که به صراحت بیان شده: «وُلِدَ الْخَلَفُ الْمَهْدِيُّ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ أُمُّهُ ...[۹] حضرت مهدی در روز جمعه متولد شد و مادرش...» این نوع چشم پوشی غیر محققانه این گمانه را تقویت می‌کند که چه بسا هدف از طرح مسئله علمی نبوده و انگیزه فتنه گری در میان باشد.
کلام آخر
داشتن نام‌های متعدد و اعطای لقب‌های گوناگون به افراد، کاری مرسوم در بین اعراب بوده است. در این بین می‌توان ناشناس باقی ماندن مادر حضرت بقیه الله(علیه‌صلوات‌الله) را علتی برای گوناگونی نامهایی دانست که حضرت را به وسیله آن صدا می‌زدند.
پی‌نوشت
[۱]- معرفی مؤلفان ضد شیعه: احسان إلهي ظهير اصالتاً پاکستانی و پرورش یافته عربستان سعودی است. وی کتاب‌هاي متعددی مانند "الشيعة و القرآن"، "الشيعة و اهل البيت"، "الشيعة و السنة" را نگاشته است. امروزه سخنان او، نُقْل کلام وهابيت است و هر وهابي‌ای که بخواهد عليه تشيع، فحش‌نامه بنويسند؛ از کتاب‌هاي احسان إلهي ظهير استفاده می‌کند.
[۲]- الشيعة والتشيع، احسان الهي ظهير، اداره ترجمان السنه، پاكستان، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۲.
[۳]- الأمالي( للصدوق)، ابن بابويه، محمد بن على، كتابچى، تهران، ۱۳۷۶ ش، ص۵۹۲.
[۴]- انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۷، ج۲، ص۷۲.
[۵]- مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، محمد بن علی، المکتبة الحیدریة، نجف اشرف، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۱۳۳.
[۶]- كمال الدين و تمام النعمة، ابن بابويه، محمد بن على، اسلاميه، تهران، ۱۳۹۵ ق، ج۲، ص۴۳۲.
[۷]- رک: دانشنامه امام مهدی، محمدی ری‌شهری، محمد، دارالحدیث، قم، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۶.
[۸]- فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، تهران، ۱۳۸۸ش، ص۳۷۱.
[۹]- كمال الدين و تمام النعمة، ۱۳۹۵ ق، ج۲، ص۴۳۲.