انتخاب اصلح در سوره مبارکه یوسف (ع)

تمام آیات قرآن کریم درس‌هایی برای زندگی است. در سوره حضرت یوسف(علیه‌السلام) نیز معیارهایی برای رئیس جمهور و انتخاب نامزد اصلح وجود دارد؛ سوره‌ای که خداوند بهترین داستان را در آن جا داده و درباره آن به رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده: «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَاذَا الْقُرْآن[یوسف/۳] با اين قرآن كه به تو وحى كرده‏ ايم، بهترين داستان را برايت حكايت مى ‏كنيم.» در این یادداشت به آن معیارها می‌پردازیم.

تقوا و پرهیزگاری
خداوند با برنامه‌ای پیچیده و خاص، حضرت یوسف را بر مسند قدرت در سرزمین مصر نشاند و آن را به دلیل تقوای حضرت یوسف معرفی کرد. همچنانکه فرموده: «وَ كَذَالِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فىِ الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنهَا حَيْثُ يَشَاءُ  نُصِيبُ بِرَحمَتِنَا مَن نَّشَاءُ  وَ لَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ وَ لَأَجْرُ الاْخِرَةِ خَيرٌ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ كاَنُواْ يَتَّقُون[یوسف/ ۵۷و۵۶] اينچنين يوسف را در آن سرزمين مكانت داديم. هر جا كه مى‏خواست جاى مى‏گرفت. رحمت خود را به هر كس كه بخواهيم ارزانى مى‏داريم و پاداش نيكوكاران را ضايع نمى‏كنيم. هر آينه پاداش آن جهانى براى كسانى كه ايمان آورده‏اند و پرهيزگارى مى‏كنند، بهتر است.» در این آیه حضرت یوسف از اهل ایمان دانسته شده که تقوای الهی را همواره رعایت می‌کنند. در چنین شرایطی خداوند اجر این افراد را ضایع نکرده و در دنیا و آخرت به آنها پاداش می‌دهد.
مردم نیز باید مسئولیت‌ها را به با تقواترین افراد ببخشند و از بالاترین مسئولیت‌ها، جایگاه ریاست جمهوری است. مسئولیتی که اگر همراه با بالاترین درجه‌های تقوا نباشد سبب غرور، خودپسندی، هواپرستی و سوء استفاده‌ها می‌شود.

داشتن تخصص، علم و آگاهی
در کنار تقوا، تخصص هم مهم است. دو بال پروازی که در کنار یکدیگر سبب انجام درست و کامل وظایف و مسئولیت‌ها می‌شود. آن فردی که بدون تخصص مسئولیتی را بپذیرد؛ بی‌تقوایی کرده و از راه پرهیزگاری به کلی خارج شده است. حضرت یوسف وقتی که با پیشنهاد پذیرش مسئولیت روبرو شد؛ خود را اینگونه معرفی کرد: «قَالَ اجْعَلْنىِ عَلىَ‏ خَزَائنِ الْأَرْضِ  إِنّىِ حَفِيظٌ عَلِيم[یوسف/۵۵] گفت: مرا بر خزائن اين سرزمين بگمار كه من نگهبانى دانايم.» حضرت یوسف با شناختی که از خودش داشت و با بررسی نیازها و واقعیت‌ها، توانایی خود را سنجید و مسئولیت حل بزرگترین مشکل مصر را پذیرفت.

امین و امانتدار
پادشاه مصر وقتی خواست مسئولیت فرمانروایی را به حضرت یوسف ببخشد؛ وی را اینگونه معرفی کرد: «وَ قَالَ الْمَلِكُ ائْتُونىِ بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسىِ  فَلَمَّا كلَمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِين[یوسف/۵۴] پادشاه گفت: او را نزد من بياوريد تا همنشين خاص خود گردانم. و چون با او سخن گفت، گفت: تو از امروز نزد ما صاحب مكانت و امين هستى.» طبق این بیان، اعطای مسئولیت فرمانروایی مصر به حضرت یوسف، امانتدار بودن وی بود. شاخصه‌ای که همگان اهمیت آن را درک می‌کنند. مگر می‌شود شخصی را که امانتدار نیست و امین نمی‌باشد به عنوان مسئول و سرپرست انتخاب کرد؟!
امانتداری ا جمله خصوصیاتی است که همگان برای آن احترام قائل هستند. تنها شخص امین و امانتدار هست که می‌تواند از منابع مالی، حراست کند و از قدرت برای سوء استفاده‌های شخصی استفاده نکند. یک انسان امانتدار به خوبی می‌داند که انتخاب‌های سلیقه‌ای یا دادن پست و مقام به نزدیکان و بر اساس روابط، تا چه اندازه‌ای خیانت است.

تکیه بر قدرت الهی
یک مسئول نه تنها باید در تمام دوران مسئولیتش تنها بر خداوند توکل کرده و بر او تکیه کند؛ بلکه باید تمام موفقیت‌ها و پیشرفت‌ها را ناشی از قدرت خداوند بداند. البته بهره‌مندی از نعمت و قدرت الهی، دارای راهکار است. راهکاری که در سوره حضرت یوسف و از زبان آن پیامبر الهی نقل شده است.
هنگامی که برادران حضرت یوسف، وی را شناختند؛ حضرت یوسف فرمود: «قَالَ أَنَا يُوسُفُ وَ هَذَا أَخِى  قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا  إِنَّهُ مَن يَتَّقِ وَ يَصْبرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِين[یوسف/۹۰] گفت: من يوسف هستم و اين برادر من است، هر كه تقوى و صبر را پيشه كند، خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمی‌کند.» در این آیه، آن پیامبر الهی، تقوا و صبر را راه رسیدن به نعمت خداوند معرفی کرده و از منت نهادن الهی بر خویش به دلیل این دو صفت خبر داده است.
مطمئناً مسئولیت‌های مختلف همراه با سختی‌ها و فشارهای گوناگونی است. در این میان خوشبینی به کدخدا یا دل بستن به وی، هم خلاف تقواست و هم نشان از بی‌صبری دارد. در چنین حالتی کسب موفقیت‌های حداکثری آن هم با کمک و اعطای الهی نشدنی است.

پذیرش و بخشش مخالف
مسئولان مختلف همواره مورد نقد بوده و هستند. گاه مخالفان برای نقد کردن، حتی از راه صحیح خارج می‌شوند و زبان تندی را برای انتقاد انتخاب می‌کنند. حتی گاهی یک مسئول از طرف نیروهای خودی یا نزدیکان مورد جفا واقع می‌شود؛ اما در تمام این حالات آن مسئول نمی‌تواند ادعا کند که بیش از حضرت یوسف(علیه‌السلام) مورد ظلم واقع شده است. هنگامی که می‌بینیم برادران یوسف برای عذرخواهی اقدام کردند، حضرت یوسف بی آنکه طعنه بزند؛ سریعاً خواسته آنها را اجابت کرد و فرمود: «قَالَ لَا تَثرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ  يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ  وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِين[یوسف/۹۲] يوسف گفت: امروز هيچ سرزنشى بر شما نيست. خداوند شما را می‌بخشد زيرا كه او مهربان‏ترين مهربانان است.» پس باید اگر مسئولی انتخاب می‌شود؛ ظرفیت بخشش دیگران را داشته باشد و اگر مسئولی مقامی پذیرفت؛ باید بخشندگی و عفو را سرلوحه کارش قرار دهد.

کلام آخر
در سوره حضرت یوسف(علیه‌السلام) شرایط مختلفی برای یک مسئول مطرح شده است. شرایطی که هم باید مسئولان آنها را رعایت کنند؛ هم مردم در انتخاب خود آنها را معیار قرار دهند. شاخص‌های مهمی چون: تقوا، تخصص، امانتداری، توکل و عفو و گذشت.