ریشه پریشانی زندگی ها

رهروان ولایت
در کتاب اصول کافی روایتی را امام باقر علیه السلام از وجود نازنین پیامبر اسلام نقل می کنند که خداوند متعال می فرماید:

« وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي وَ عَظَمَتِي وَ كِبْرِيَائِي وَ نُورِي وَ عُلُوِّي وَ ارْتِفَاعِ مَكَانِي لَا يُؤْثِرُ عَبْدٌ هَوَاهُ عَلَى هَوَايَ إِلَّا شَتَّتُّ عَلَيْهِ أَمْرَهُ وَ لَبَّسْتُ عَلَيْهِ دُنْيَاهُ وَ شَغَلْتُ قَلْبَهُ بِهَا وَ لَمْ أُؤْتِهِ مِنْهَا إِلَّا مَا قَدَّرْتُ لَهُ
به عزت و جلالم و عظمت و کبریایی و نور و علو برتری موقعیتم قسم، هرگز بنده ای  خواست خود را بر من مقدم نمیکند مگر آنکه امورش را پریشان و دنیایش را بهم ریخته، وقلبش را به آن (دنیا) مشغول کرده و از دنیا به او نمی رسانم مگر آنچه برایش مقدر کرده ام.»

در ادامه خداوند می فرماید:« وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي وَ عَظَمَتِي وَ نُورِي وَ عُلُوِّي وَ ارْتِفَاعِ مَكَانِي لَا يُؤْثِرُ عَبْدٌ هَوَايَ عَلَى هَوَاهُ إِلَّا اسْتَحْفَظْتُهُ مَلَائِكَتِي وَ كَفَّلْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ رِزْقَهُ وَ كُنْتُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ تِجَارَةِ كُلِّ تَاجِرٍ وَ أَتَتْهُ الدُّنْيَا وَ هِيَ رَاغِمَةٌ.
به عزت و جلالم و عظمت و کبریایی و نور وعلو برتری مقامم سوگند،هیچ بنده ای خواست من را برخواست خود مقدم نمی کند مگر اینکه ملائکه ام او را محافظت می کنند و آسمان ها و زمین را کفیل رزقش قرار می دهم و برای او برتر از تجارت هر تاجری خواهم بود و دنیا در عین تواضع بسوی او می رود.»[1]

خدای سبحان در این بیان چندین قسم را بیان فرمود در حالیکه «وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَديثاً و كيست كه از خداوند، راستگوتر باشد؟» [نساء87]
یعنی گفتار خداوند بدون این قسم ها هم قابل قبول می باشند اما اهمیت مطلب به قدری است که خدای سبحان شش،هفت قسم را برای تاکید مطلب آورند.

اما اینکه بنده خواسته های خود را بر خواست خدا مقدم می دارد حال آنکه قرآن می فرماید:
« وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَليماً حَكيماً و شما هيچ چيز را نمى ‏خواهيد مگر اينكه خدا بخواهد، خداوند دانا و حكيم بوده و هست.» [انسان30]

اشکال: بابیان این آیه چطور می شود خواسته ی انسان مقدم بر خواسته ی خدا باشد درحالیکه زیر مجموعه آن است؟

 جواب: مقدم شدن خواست انسان بدین معناست که انسان با اختیاری که خدای متعال به او داده کاری را انجام می دهد که مورد رضایت الهی نیست نه اینکه خارج از مشیت الهی بتواند کاری را انجام بدهد.

مرحوم علامه طباطبایی می فرماید: اگر خدا بخواهد عملى از بنده سر بزند نخست در او مشيت و خواست ايجاد مى‏ كند، پس مشيت خدا به مشيت عبد تعلق مى‏ گيرد نه به فعل عبد. و به عبارت ديگر مستقلا و بدون واسطه به مشيت عبد تعلق مى‏ گيرد و با واسطه به فعل او تعلق مى‏ گيرد، پس تاثير مشيت خدا طورى نيست كه مستلزم جبر در بنده بشود، و چنان هم نيست كه بنده در اراده خود مستقل باشد و هر كارى خواست بكند هر چند كه خدا نخواسته باشد. پس فعل بنده اختيارى است، چون مستند به اختيار و اراده خود او است.[2]
به هر صورت انسانی که خواسته های الهی را پشت پا میزند باید متوقع نتایج آنهم باشد نتایجی را که خداوند در همان حدیث بیان فرموده (پریشانی امور، دنیای بهم ریخته، قلب مشغول به دنیا و رسیدن به دنیای محدود)

«وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قيلا  و كيست كه در گفتار و وعده‏ هايش، از خدا صادقتر باشد؟! » [نساء122] خدایی که در اینجا هفت قسم یاد کرد.

حال کمی عاقلانه بیاندیشیم!
رسیدن به تمامی عوالم و لذائذ آنها آنقدر می ارزند که انسان برای بدست آوردن آن، زندگیی با چنین ثمراتی را برای خود رقم بزند؟

اگر دنیا و مافیها این ارزش را داشت که برای بدست آوردن آن خواسته های الهی نادیده گرفته شود انبیاء و اولیاء که عاقل ترین مردم اند یقینا چنین روشی را پیش میگرفتند و اگر شنیده نشد که پیامبر یا امامی طبق میل خود عمل کند معلوم میشود که رسیدن به تمام لذت ها به قیمت نارضایتی خدای سبحان نمی ارزد.

چنانکه از وجود حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه خلاف این مطلب روایت شده است، ایشان میفرمایند:
«قُلُوبُنَا أَوْعِيَةٌ لِمَشِيَّةِ اللَّهِ فَإِذَا شَاءَ شِئْنَا وَ اللَّهُ يَقُولُ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ يَشاءَ اللَّهُ دلهای ما ظرف است برای خواسته های خداوند و خداوند میفرماید شما نمیخواهید مگر آنکه خدا بخواهد.»[3]

منبع بیشتر جهت مطالعه
جایگاه رزق در هستی تالیف اصغر طاهر زاده

ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ  ـ ـ ـ ـ ـ

پی نوشت

[1]الكافي (ط - الإسلامية) / ج‏2 / 335 / باب اتباع الهوى .....  ص : 335

[2]تفسیر المیزان ذیل آیه شریفه

[3]الغيبة (للطوسي)/ كتاب الغيبة للحجة / النص / 247 / 2 - فصل الكلام في ولادة صاحب الزمان و إثباتها بالدليل و الأخبار