سیره اخلاقی امام خمینی

مرحوم امام خمینی (رضوان الله تعالی) علیه از جمله شخصیت های بی نظیری ست که توانسته با انقلاب اسلامی ایران تحولی در طول تاریخ بوجود بیاورد. آن مرد بزرگی که دنیا او را به عنوان سیاستمدار انقلابی و مکتبی می شناسد. انسانی که نفوذش در قلوب به حدی بود که با فرمانش مردم انقلابی و مسلمان این سرزمین عزیزان و فرزندان خود را در راه اسلام و انقلاب فدا کردند و حتی پس از مرگش تشییع جنازه ای که مانند آن در دنیا سابقه نداشت، نشان از نفوذ معنوی این ابر مرد انقلاب اسلامی دارد. رهبری که بیانات و افکارش محدود به زمان خود نبوده و صراط مستقیم انقلاب اسلامی را در روزگار خویش برای همیشه ترسیم کرد.
اما قرار گرفتن در مسند سیاست باعث شد تا بقیه ابعاد روحی و شخصیتی ایشان آنچنان که شایسته است مطمع نظر نباشد. حضرت امام علاوه بر سیاست، فقیهی جامع الشرایط، فیلسوف و عارفی ناشناخته بود و آنچه باعث شد تا قلوب مردم را فتح کند همان اخلاق الهی ایشان بود که توانسته بود خود را به آن متخلق کند.
اما ما در اینجا بخشی از روحیات فردی و اخلاقی ایشان را مرور می کنیم تا درسی روشن و الگویی مناسب برای سبک زندگی اسلامی باشد.

نظم امام در منزل

یکی از صفات برجسته حضرت امام (رحمه الله علیه) نظم مثال زدنی ایشان بود به حدی که اهل منزل با برنامه ایشان ساعت خود را تنظیم می کردند.
از خدمتکار منزل ایشان نقل شده که گفته بود پیش از ظهرها آنگاه که حاج آقا برای وضو گرفتن از اتاق مطالعه بیرون می آیند، می فهمم که وقت طبخ برنج می باشد و اگر ناهار برنج داشته باشیم فورا به آشپزخانه رفته و اجاق را روشن می کنم.[1]

گفته بودم ساعت هشت بیایید

یک روز امام زنگ زدند و فرمودند شیر آب چکه می کند. قرار شد ساعت هشت صبح فردا بروم و آن را درست کنم. صبح روز بعد هشت و پنج دقیقه بود که پشت در اتاق آقا بودم از ایشان اجازه گرفتم که وارد شوم و شیر آب را تعمیر کنم. امام از داخل اتاق به من اجازه ورود نداده و فرمودند: من گفته بودم ساعت هشت، حالا برو فردا ساعت هشت بیا.[2]
یکی از ویژگی های مهم که غالبا رهبران سیاسی فاقد چنین صفتی هستند قناعت و ساده زیستی است، معمولا کسی که به قدرت می رسد از همه ابزار و امکانات برای بهره برداری شخصی استفاده می کند و چنین تصور می کند که مالک اموال مردم می باشد و بالاخره زندگی مافوق زندگی عوام مردم برای خود رقم می زند.
اما مرحوم امام خمینی بر خلاف همه ی رهبران دنیا در نهایت ساده زیستی و قناعت به سر می برد تا جایی که از اول عمرشان، چه وقتی که در قم بودند و چه موقعی که به نجف تبعید شدند و چه بعد از انقلاب که تا آخر عمر شریفشان در تهران سکونت داشتند، به صورت اجاره نشین و مستاجر زندگی پر برکت خودشان را ادامه دادند.[3]

از شما توقع نداشتم

یک بار وقتی در نجف به ملاقات امام رفتم هوا خیلی گرم بود. رفتم دیدم در وسط حیاط نشسته اند. سلام کردم و دستشان را بوسیدم. دیدم ایشان یک دستمالی دارند و عرق صورتشان را پاک می کنند، گفتم آقا شما اینجا نشسته اید و می خواهید مطالعه کنید و بنویسید، یک کولر شاید کفایت همه منزل را بکند، بگویید یک کولر بیاورند تا شما بتوانید با خیال راحت مطالعه کنید.
امام با کمال ناراحتی گفتند: «فلانی از شما توقع نداشتم این طوری بگویید».[4]

مگر منزل منزل صدر اعظم است؟

بیرونی منزل امام در نجف که شب ها امام به آن تشریف می آوردند، فرش هایش ناقص بود؛ یعنی قسمتی از اتاق خالی بود. خدمت آقا عرض کردم اجازه بدهید یک فرش برای اینجا تهیه شود. فرمودند: «توی اندرونی هست».
عرض کردم: آنجا گلیم است و با این جور در نمی آید.
فرمودند: «مگر منزل صدر اعظم است؟»
عرض کردم فوق صدر اعظم است، منزل امام زمان است.
فرمودند: «امام زمان خودش هم معلوم نیست در منزلش چی افتاده است!».[5]

سادگی امام مرا مجذوب خود کرد

ساده زیستی مرحوم امام به قدری بود که حتی زمانی که در فرانسه به سر می بردند این خصلت ایشان موجب تحسین و تعجب اهالی آنجا شد تا جایی که پرفسور مونتی می گوید: بیشتر از هر چیز زندگی ساده امام مرا مجذوب خود کرد امام در پاریس در یک خانه کوچک زندگی می کرد که دو اتاق بیشتر نداشت که یکی از آن اتاق ها، اتاق خواب و دیگری اتاق کار و ملاقات های ایشان بود در زندگی ایشان فرش ها و اشیاء گرانبهایی دیده نمی شد غذای ایشان هم بسیار ساده یعنی مقداری شیر و برنج بود. خیمه ای هم که در آن نماز می خواندند، بسیار ساده بود.[6]

امام حتی از خود کفن نداشتند

نکته ایی که می تواند برای همه ما پند آموز باشد، این است که همان شبی که می خواستند امام را غسل و کفن کنند، دیدند که این رهبر عظیم و بزرگمرد عالم اسلام حتی یک کفن از نیز از خود ندارد، و این حاکی از از نفس مهذب و خصلت های پیامبر گونه امام بود.[7]
آراستگی ظاهر و نظافت از جمله مسائلی بود که حضرت امام اهتمام ویژه ای نسبت به آن داشتند.

روزی هفت بار ادکلن می زدند

دختر ایشان در این باره می گوید: امام روزی هفت بار ادکلن مصرف می کردند. حتی بین دو نماز بلند می شدند و می رفتند به اتاق دیگر که ادکلن بزنند، و بعد بر می گشتند سر نماز.[8]

عطوفت و مهربانی

حضرت امام بر خلاف ظاهری با ابهت و مقتدری که در برابر قدرت های دنیا خم به ابرو نیاوردند، از دلی رئوف و قلبی رقیق برخوردار بودند به حدی که اطرفیان ایشان نقل می کنند حتی مگسی را نمی کشتند و با بعد از شنیدن خبر شکستن سر بچه ای در تظاهرات قم خانم ایشان می گوید که بعد از گریه شدید به مدت 24 ساعت از فرط ناراحتی غذا نخوردند.[9] 
یک از اوصاف اولیاء خدا این است که چون قلبشان را یاد به خداوند گره زده اند دگرگونی حوادث آنها را مضطرب نمی کند و جز از خدای متعال از کسی ترسی ندارند مرحوم امام در این مورد سرآمد و برجستگی خاصی داشتند و شجاعتی برخوردار بودند که زبانزد همگان بود.

یاد ندارم از کسی ترسیده باشم

علامه جعفری می گوید که شخص دانشمند بسیار موثقی باری اینجاب نقل کرد که با عده ای از فضلا در حضور امام نشسته بودیم، سخن از هر دری درباره قدرتهای بزرگ دنیا می رفت که امام فرمودند: «من تاکنون به یاد ندارم از چیزی یا کسی ترسیده باشم، جز خداوند متعال».[10] 

به جدم نترسیدم

مقام معظم رهبری نقل می کنند که یک بار امام به من فرمودند: «ماموران ساواک وقتی که آمدند، ابتدا در را شکستند و ما را گرفتند و بردند و گذاشتند در ماشین. در راه که داشتند می رفتند، آنها مرا می بردند و خودشان می لرزیدند». امام فرمودند: «به جدم نترسیدم».[11]
هرچند اینها نمی بود از دریای بیکران سیره اخلاقی امام خمینی (رحمه الله علیه) ولی در اینجا به همین مقدار بسنده می کنیم و یاد و خاطره آن مرد الهی را در ایام ارتحال ملکوتی اش گرامی می داریم.

- - - - - - - - - - - - 
پی نوشت:
[1]. سید حمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج 1.
[2]. حسن سلیمی. از اعضای دفتر امام. برداشت هایی از سیره امام خمینی. ج 2، ص 5.
[3]. حجه الاسلام رحیمیان. در سایه آفتاب، محمدحسن رحيميان، نشر شاهد، ص 82.
[4]. حجه الاسلام عباس مهری. سرگذشت های ویژه از زندگی امام خمینی،  مصطفی وجدانی، ج 6، ص 158.
[5]. حجه الاسلام قرهی. همان. ج 1. ص 21.
[6]. آیینه حسن.خ‍اطرات‍ی‌ از وی‍ژگ‍ی‍ه‍ای‌ م‍م‍ت‍از ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌ (س‌) در ام‍ور ف‍ردی‌ و اج‍ت‍م‍اع‍ی‌. ب‍ه ک‍وش‍ش‌ اص‍غ‍ر م‍ی‍رش‍ک‍اری‌، ح‍م‍ی‍د ب‍ص‍ی‍رت‌ م‍ن‍ش‌. ص 187.
[7]. تیموری از محافظین بیت امام. برداشتهایی از سیره امام خمینی. به کوشش غلامعلی رجایی. ج 2. ص89.
[8]. زهرا مصطفوی. همان. ص 162.
[9]. حجه الاسلام فرقانی. روزنامه جمهوری اسلامی. 1362/8/7.
[10]. برداشتهایی از سیره امام خمینی. به کوشش غلامعلی رجایی. ج 2. ص 235.
[11]. روزنامه جمهوری. 1359/11/5.