اعمالی که بعد از مرگ انسان نیز اثر دارند

رهروان ولایت ـ روز قیامت، روزی است که به تعبیر قرآن که می‌فرماید: «يَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ [طارق/9] در آن روز كه اسرار پنهان، آشكار می‌شود» سرها و رازها آشکار می‌شود و تمام اعمال آدمی، خوب یا بد آن‌ها آشکار می‌شود و به آن‌ها رسیدگی ‌شده و انسان، تمام اعمال و عمل‌کرد عمر خود از ریز و درشت را خواهد دید؛ قرآن در این رابطه نیز می‌فرماید: «يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّر؛ [قیامت/ 13] در آن روز، انسان را از تمام كارهايى كه از پيش يا پس فرستاده، آگاه می‌كنند».

امام باقر(عليه‌السلام) در تفسير این آيه فرمودند: «مراد از آن‌چه پيش فرستاده است، خيرات و شرورى است كه خود، انجام داده و مراد از آن‌چه از پس فرستاده است، آن سنت‏‌ها و آثارى است كه از خود باقى گذارده، تا مردم بعد از او بدان عمل كنند. پس اگر آن سنت‏‌ها زشت باشد، به اندازه وِزر و وَبال و گناهى كه به مرتكبين می‌رسد، به همان اندازه به او نیز می‌رسد، بدون اين‌كه از وزر و وبال مرتكبين آن گناهان، كم شود و اگر آن سنت‏‌ها نيكو باشند، به اندازه ثواب و پاداش و مزدى كه به مرتكبين می‌رسد به همان اندازه به او نیز می‌رسد؛ بدون اين‌كه از ثواب و پاداش مرتكبين آن اعمال كم شود».
هم‌چنین پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْر ُمَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يُنْقَصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَيْ‏ءٌ؛ هر کس سنت حسنه و نیکویی را بنا کند، اجر و مزد و پاداشی را می‌برد و هر کس تا روز قیامت به آن سنت عمل کند، اجر و مزدی برای او نیز به همراه دارد، بدون این‌که از اجر کسی که به آن عمل می‌کند کاسته شود».[1]

با توجه به این آیه و روایات ذیل آن، اعمال آدمی دو دسته هستند؛ برخی مربوط به خود ما هستند و با مرگ انسان، آثار  آن‌ها تمام می‌شود و برخی دیگر حتی بعد از مرگ هم ادامه دارند و هم‌چنان برای صاحب آن عمل، ثواب یا عذاب نوشته می‌شود؛ به طور مثال، پیغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «هنگامی‌که فرزند آدم بميرد، أعمال او بريده می‌شود، مگر سه چيز: اول: فرزند نيكوكارى داشته باشد كه براى او دعا كند. دوم: علم و دانشی از خود به يادگار بگذارد كه مردم از آن بهره‌مند گردند. سوم: صدقه جاريه‏‌اى از خود بگذارد كه پيوسته مردم از آن نفع ببرند». [2]

به طور مثال هر کس مسجدی بنا کند، یا بیمارستانی یا... که مردم از آن بهره‌مند شوند، مادامی که آن ملک پا بر جا باشد، برای آن شخص، ثواب نوشته می‌شود و لو این‌که خود او از دنیا برود، هم‌چنین هر کس گناهی را در جامعه رواج دهد، مادامی که آن گناه در جامعه عمل شود، برای او گناه نوشته می‌شود؛ مثلاً اگر کسی در راه بی‌حجابی زنان مسلمان تلاش کند، تا روز قيامت هر زنى بدون حجاب بيرون رود و هر زنى بدين جهت در فساد بیافتد و هر مردى كه به علت نگاه به آن زن به گناه بیافتد، عين آن گناه و عذابش براى آن بدعت‌گذار خواهد بود، خود او در آتش است و مرتب آتش‏‌هاى جديد براى او هديه می‌آورند و گفته می‌شود: اين عذاب جدید به علت گناهان جديدى است كه مردم در اثر آن بدعت‏‌ها مرتكب می‌شوند.
هر چه آن مسكين در ميان آتش فرياد زند: ديگر اين عذاب‏‌هاى تازه‏ برای چیست؟ اى خدایى كه می‌گویى من ظلم نمی‌كنم! اين عذاب‏‌هاى جديد براى چيست؟ خداوند متعال می‌فرماید: «وَ ما رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيد؛ [فصل/ 41] پروردگار تو أبداً ظلم نمی‌كند». اين آتش‏‌ها نتيجه و اثر اعمال خود توست كه پيوسته از دنيا به سويت می‌آيد.
لذا هر كس در دنيا گم‌راهی ایجاد کند؛ سنّت بدى بگذارد، تمام آثاری‌كه براى آن‌ها هست، براى اين شخص بدعت‌گذار نيز خواهد بود. [3]

در نتیجه: اعمال و رفتار ما دو نوع‌اند؛ برخی مربوط به خود ما هستند؛ مثل نماز و روزه و صدقه و کمک به فقراء و برخی دیگر دارای آثار اجتماعی‌اند، که این آثار گاهی خوب است و گاهی بد؛ گاهی عملی انجام می‌دهیم و باعث هدایت گروهی از مردم می‌شود، یا مسجدی بنا می‌کنیم که مردم از آن استفاده کنند و... .
گاهی نیز همین کار را در طرف گناه و معصیتش انجام می‌دهیم و یک سنّت غلط که باعث گم‌راه شدن مردم می‌شود را بنا می‌کنیم، مثل تاسیس مراکز فساد، ساختن یک سایت گم‌راه کننده یا... .

این دسته از اعمال، چون آثارشان باقی است، با مرگ آدمي هم‌چنان باقی هستند و تا مردم به آن‌ها عمل می‌کنند و از آن‌ها استفاده می‌کنند، برای ما نیز ثواب یا گناه نوشته می‌شود.

------------------------------

پی‌نوشت:

[1]. الكافي، ج 5، ص 10.
[2]. منیه المرید، ص 103.
[3]. معاد شناسى، ج‏6، ص293.