سوالات اعتقادی: قدمت انسان و نسل حضرت آدم

با سلام خدمت شما کاربر محترم:
از برخی روایات استفاده می‌شود قبل از خلقت حضرت آدم موجوداتی به نام «نسناس» وجود داشتند که اهل فساد و خونریزی بودند. این موجودات ظاهراً قوه اختیار و تعقل داشته و قاعدتاً مشمول حساب‌وکتاب و ثواب و عقاب نیز می‌شده‌اند. بر همین اساس هنگامی‌که خداوند خلقت آدم را با ملائکه خود در میان گذاشت، آنها گفتند: «پروردگارا آیا کسی را در زمین قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند؟! (زیرا موجودات زمینی دیگر، که قبل از این آدم وجود داشتند نیز، به فساد و خونریزی آلوده شدند. اگر هدف از آفرینش این انسان، عبادت است،) ما تسبیح و حمد تو را بجا می‌آوریم، و تو را تقدیس می‌کنیم. پروردگار فرمود: من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید».[1]
گویا این نسناس‌ها موجوداتی همچون انسان بوده‌اند که با عقل و شهوتی که در آنها وجود داشته، اختیار بر گناه و ثواب داشته‌اند و البته جنبه فساد طلبی در آنها غلبه پیدا کرده است؛ به همین دلیل ملائکه از تکرار خلقت چنین موجوداتی واهمه داشته‌اند.
اما آیا موجودات فسیلی که کشف‌شده‌اند مصداق همین نسناس‌ها هستند یا خیر، ما اطلاعی از آن نداریم؛ درنتیجه پیرامون انسان بودن یا نبودن موجودات مذکور نمی‌توان اظهار نظر قطعی نمود.
البته ذکر یک نکته شاید برای پاسخ به سوال سوم حضرت‌عالی راهگشا باشد:
از آیات قرآن کریم و روایات استفاده می‌شود تمام موجودات زنده اعم از انسان‌ها و حیوانات حشرونشر و حساب‌وکتاب دارند.
خداوند در قرآن می‌فرماید: «هیچ جنبنده‌ای در زمین، و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند، نیست مگر اینکه امت‌هایی همانند شما هستند. ما هیچ‌چیز را در این کتاب، فروگذار نکردیم؛ سپس همگی به‌سوی پروردگارشان محشور می‌گردند».[2]
همچنین می‌فرماید: «و آن هنگام که حیوانات وحشی محشور می‌شوند».[3]
همچنین در روایتی از ابوذر نقل‌شده: ما خدمت پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله بودیم، در پیش روى ما دو بز به یکدیگر شاخ زدند، پیغمبر صلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: مى‌دانید چرا اینها به یکدیگر شاخ زدند؟
حاضران عرض کردند: نه.
پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: ولى خدا مى‌داند چرا؟ و به زودى در میان آنها داورى خواهد کرد.[4]
بر این اساس موجوداتی که شما در سؤال ذکر فرمودید چه حیوان بوده و چه انسان باشند، همین‌که بتوان آنها را موجود زنده نامید، حشرونشر دارند و بر اساس امکانات و ظرفیت‌هایی که به آنها داده‌شده مورد سؤال و جواب قرار می‌گیرند. البته میزان درک و تعقل موجودات هیچ‌گاه یکسان نبوده و نیست. همان‌گونه که انسان‌های موجود در یک حد درک و فهم ندارند و هر کس به میزان فهمش بازخواست می‌شود، موجودات زنده مذکور نیز به همان میزان مورد سؤال و جواب قرار می‌گیرند و ما از اندازه فهم و شعور آنها اطلاعی نداریم کما اینکه از مقدار فهم حیوانات و نحوه سؤال و جوابشان مطلع نیستیم.
اما پیرامون پیامبر داشتن آنها نیز باید اذعان کرد، بر اساس دلیل عقلی‌ که در جای خود اثبات شده، خداوند هیچ گروه یا قوم مکلفی را بدون هدایت و اتمام حجت رها نمی‌نماید، درنتیجه آنها نیز از این امر مستثنی نبوده‌ و هادیانی از جنس خودشان داشته‌اند.
پی‌نوشت:
[1]. بقره: 30.
[2]. انعام: 38.
[3]. تکویر: 5.
[4]. مجلسی، بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج7، ص256.