بهشت و پیروان دیگر ادیان

یک پرسشی که ذهن برخی افراد را به خود مشغول کرده است بحث بهشت رفتن یا نرفتن پیروان دیگر ادیان است. عده‌ای نیز با دست‌مایه قرار دادن یک آیه قرآن و اطلاعات اندک، چنین نتیجه می‌گیرند که پیروان تمامی ادیان بهشتی هستند و فرقی بین آنها و مسلمانان نیست. آیه‌ای که چنین برداشت اشتباهی از آن صورت گرفته، به این صورت است: «وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثي‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِکَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ نَقيراً [نساء/۱۲۴] و کسی که چیزی از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که ایمان داشته باشد، چنان کسانی داخل بهشت می‌شوند و کمترین ستمی به آنها نخواهد شد.»
در این آیه ایمان و عمل صالح رمز ورود به بهشت بیان شده؛ اما آیا این به معنای پذیرش ایمان به هر دینی در عصر کنونی است؟
برای پاسخ دادن به این شبهه باید چند نکته بیان شود:

۱- معنای ایمان
حال که رمز ورود به بهشت ایمان است باید به شناخت معنای آن پرداخت. لغت ایمان از "أمن" به معنای آرامش و اطمینان قلب و نبود ترس است و در اصطلاح به تصدیق قلبی خدا، پیامبر و آنچه که پیامبر آورده است، می‌گویند. بنابراین مؤمن کسی است که با قلب خود به آن تعالیم معتقد باشد و طبق آن تعالیم نیز عمل کند. این تصدیق یعنی گرایش قلبی و انجام فعل اختیاری طبق آن معارف.[۱]

۲- آیا در این عصر پیروان ادیان مختلف مؤمن به شمار می‌آیند؟
درست است که پیروان ادیان گذشته به خدا و پیامبری از پیامبران ایمان دارند و طبق تعالیم ایشان، اعمال صالح خود را انجام می‌دهند؛ اما این کافی نیست! زیرا فردی می‌تواند خود را اهل ایمان بداند که به صورت سلیقه‌ای به تعالیم پیشوایان الهی عمل نکند و تمام تعالیم او را فرا گرفته و بر پایه آن به انجام مناسک دینی بپردازد. می‌دانیم که تمام پیامبران مردم را دعوت به تبعیت و پیروی از پیامبر بعدی کرده‌اند و پیامبر پس از خود را معرفی و بشارت به آمدن او داده‌اند. مثلاً حضرت موسی (علیه‌ السلام) پیامبران بعد را اینگونه معرفی کرده است: « یهوه از «سینا» آمد و از «سعیر» برایشان طلوع کرد و از جبل «فاران»[۲] درخشان شد و با کرورهای مقدسین آمد. و از دست راست او برای ایشان شریعت آتشین پدید آمد . بدرستی که قوم خود را دوست می دارد.[۳]» طبق تفسیر ابن حزم، سینا محل بعثت حضرت موسی (علیه‌السلام)، سعیر جایگاه بعثت حضرت عیسی (علیه السلام) و فاران محل بعثت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) یعنی مکه معظمه است.[۴]
پس کسی می‌تواند خود را مؤمن شریعت حضرت موسی بداند که به سفارش ایشان جامه عمل بپوشانده و پس از بعثت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)، به پیروی از ایشان در آمده باشد.
مطلب درباره پیروان حضرت عیسی (علیه‌ السلام) نیز اینچنین است؛ چرا که پیروان حضرت مسیح باید در این دوران به حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) مراجعه کنند که این سفارش خود حضرت عیسی (علیه السلام) قبل از آسمانی شدنش به حواریون است که فرمود: «و من به شما راست می‌گویم که رفتن من برای شما مفید است زیرا اگر نروم "پارقلیطا" نزد شما نخواهد آمد.»[۵]
محمود بن شریف این سفارش مهم را اینگونه بیان کرده است: «به اتفاق همه کسانی که انجیل‌های چهارگانه را نوشته اند، حضرت عیسی (علیه السلام) موقعی که به آسمان می‌رفت به حواریون گفت: من به سوی پدر و خدایم و پدر شما و خدایتان می روم و شما را به پیغمبری بشارت می‌دهم که بعد از من می‌آید که نام او «پارقلیط» است و این اسمی است یونانی و معنی آن به عربی محمد (صلی الله علیه و آله) است. (و این اشاره به همان گفته قرآن مجید است که از قول عیسای مسیح) گوید: بشارت می دهم شما را به پیامبر بعد از خودم که نام او احمد است.»[۶]
پس پیروان راستین حضرت موسی و حضرت عیسی (علیهما السلام) که می‌خواهند مؤمن به شمار آیند؛ می‌بایست به سفارش پیامبرشان عمل کرده و به پیروی از آخرین پیامبر الهی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) بشتابند؛ وگرنه مؤمن نیستند.

۳- جاهلان بی‌تقصیر
البته در این میان هستند افرادی که چنین سفارشی را از پیامبر خود نیافته‌اند؛ آنها تمام تعالیم دین خود را که به نقل از پیامبرشان بوده، عمل کردند و اگر سفارشی درباره معرفی آخرین پیامبر الهی می‌یافتند به آن هم عمل می‌کردند؛ ولی تحریف و تبلیغات مسموم باعث شد که آنان اسمی از آمدن آخرین پیامبر الهی و حقانیت راه او نشنیده باشند. چنین افرادی را در اصطلاح جاهلان قاصر می‌گویند.[۷] پیروی این افراد از پیامبرشان مورد قبول است و در این زمینه گناه نکرده‌‌اند.

۴- کلام پایانی
طبق آیه قرآن برای بهشتی شدن علاوه بر عمل صالح، نیاز به ایمان نیز هست. یعنی فرد باید مؤمن باشد تا بهشتی شود. ایمان هم به دست نمی‌آید مگر با پیروی از دستورات پیامبران. پیروان دیگر ادیان اگر بخواهند نامشان در زمره اهل ایمان ثبت شود؛ می‌بایست به سفارش پیامبر خود عمل کرده و بشارت آنها را به ظهور آخرین پیامبر الهی بشنوند و به پیروی از آخرین پیامبر در آیند؛ وگرنه نام آنها مؤمن نیست.

پی‌نوشت
[۱]. العين، الخليل بن احمد الفراهيدی، ناشر: دار الهجره، سال چاپ: ۱۴۰۹ ق‏، ج۸، ص۳۸۹.
[۲]. فاران شامل کوههای سه گانه: ابوقبیس، قیعقان و حرا است که به نام جبال بنی هاشم موسوم‌اند و مکه معظمه در میان آنها قرار گرفته است. قاموس کتاب مقدس می نویسد: فاران دشتی است وسیع و مرتفع که به صحرای اطراف خود سرازیر شود و دارای بعضی از کوههای آهکی است... هاجر هنگامی که از نزد ابراهیم رانده شد در این دشت ساکن گردید... فاران یکی از اسماء مکه است که در توراة مذکور است و گویند نام یکی از کوههای مکه است.
[۳]. عهد عتیق، سفر تثنیه، باب ۳۳.
[۴]. الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، ناشر: مكتبة الخانجي، سال چاپ:۲۰۱۰ م، ج۱، ص ۸۸.
[۵]. انجیل یوحنا، باب ۱۶، دار السلطنة لندن، ۱۸۹۵.
[۶]. رک: الادیان فی القرآن، محمود بن الشریف، ناشر: دار المعارف، قاهره، ص ۳۱۳.
[۷]. اجوبة الاستفتائات، آیةالله‌خامنه‌ای مدظله، س۴۷: جاهل قاصر کیست؟
ج: جاهل قاصر کسى است که اصلاً متوجه جهل خود نيست و يا راهى براى برطرف کردن جهل خود ندارد.