تفسیر و تدبر در عبارت«كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ»

شبهه:خداوند در آیه 26 سوره روم می فرمایند که همه چیز تابع و مطیع خدا می باشد اما این در حالی است که در بسیاری از آیات قرآن موارد متعددی از عدم اطاعت شیطان یا انسان ها موجود می باشد لذا این دو دسته از آیات با یکدیگر تناقض دارند؟؟

برای پاسخ به این شبهه ابتدا باید تعریفی از اطاعت تکوینی و اطاعت تشریعی را داشته باشیم.اطاعت تکوینی عبارت است از خضوع و تسليم بي قيد و شرط همة موجودات در برابر ارادة خداوند و قوانين آفرينش و نظام حاكم بر جهان اين اطاعت تكويني، تمام ذرات موجودات جهان، حتي سلولهاي مغز انسانهاي لجوج و سركش؛ مانند فرعون‌ها و نمرودها را دربر مي‌گيرد. اما اطاعت تشریعی عبارت است از اطاعت و فرمانبرداري از دستورات قانوني و شرعي خداوند كه به صورت توصيه‌هاي اخلاقي و احكام شرعي توسط پيامبران الهي به انسان ابلاغ شده است، و يا عقل فطري آن را به طور قطعي و يقيني درك مي‌كند.

طبق تعریفاتی که از اطاعت تکوینی و اطاعت تشریعی ارائه شد حال اینگونه پاسخ می دهیم که منظور از آیه 26 سوره روم[1] مطیع بودن تکوینی همه چیز است، ولی آیات مربوط به عدم اطاعت شیطان و برخی انسانها که شبهه انداز آنها را به عنوان وجود یک تناقض در قرآن ذکر کرده است ، سرپیچی از دستورات تشریعی خداست. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می فرمایند: مراد از اطاعت با خضوع - به طورى كه سياق مى رساند - اطاعت تكوينى است، نه اطاعت دستورات شرعى، چون دستورات شرعى گاهى نافرمانى مى شود، و درباره اش نمى توان گفت : «كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ». [2] وقتی به آیه 26 سوره روم نگاه میکنیم متوجه می شویم که حقیقت این آیه برای اثبات امر معاد و بازگشت انسان ها به سوی خداوند است و این یک امر تکوینی خداست .

کلام آخر:

با توجه به معانی اطاعت تکوینی و اطاعت تشریعی اینگونه نتیجه گرفته می شود که آیاتی که دال بر مطیع بودن تمام موجودات نسبت به خداوندمتعال می باشد مربوط به اطاعت تکوینی موجودات است و آن دسته از آیاتی که در مورد عدم اطاعت شیطان یا انسان ها از خداوند بحث میکند مربوط به عدم اطاعت در اطاعت تشریعی می باشد لذا هیچ گونه تناقضی در این دو دسته از آیات موجود نمی باشد.

-----------------------

[1] روم، آیه26: «وَ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ؛ و از آن اوست تمام كسانى كه در آسمانها و زمين‏ اند و همگى در برابر او خاضع و مطيع‏اند!»

[2] محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج16، ص 170