هدف از خلقت انسان از دیدگاه اسلام، بندگی و قرب به خداوند متعال است که بالاترین سرمایهی هستی است؛ هدف، تعالی انسان و بارور شدن اخلاق و مبانی انسانی و فطری اوست، خداوند متعال در این زمینه می فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ (ذاریات -56): من جن و انس را خلق نکردم، جز براى اين كه من را عبادت كنند (و از اين طريق تكامل يابند و به من نزديك شوند)». البته این هدف اگر محقق شد، قطعا زندگی جاودانه و آرامش بخش که به «بهشت» معروف است را هم به دنبال خواهد داشت.
حال ممکن است شخصی بر اثر کم اطلاعی و مطالعه بخشی از آیات قرآن که به بیان پاداش مومنان پرداخته و از بهشت صحبت کرده اند، تلقی کند هدف از خلقت همین است، و این مطالب نازل و نعمت های اخروی هدف خداوند از خلقت انسان است. در پاسخ می گوییم: هرگز این تلقی درست نیست و هدف از خلقت چیز دیگری است، اگر چه در قرآن کریم آیات زیادی به توصیف زندگی اخروی و بهشت پرداخته است، اما هرگز هدف اصلی را آن نعمت ها قرار نداده است. این نعمت ها تنها به عنوان پاداش زحماتی است که مومنان در دنیا تحمل کرده اند و در مقابل هدف اصلی که قرب و نزدیکی خداوند متعال است، چیز زیادی محسوب نمی شود. قرآن خود به این مطلب پرداخته و پس از بیان نعمت های بهشتی می فرماید: «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (توبه -72): و رضا (و خشنودى) خدا (از همه اين ها) برتر است، و پيروزى بزرگ همين است».
نکته بعدی این که: این زهد و دوری از دنیا که مورد تاکید اسلام است، هرگز به معنای دوری از دنیا و خرابه نشینی و فقر و نداری نیست؛ بلکه به معنای این است که محبت و عشق به دنیا، انسان را متوجه خود نکند، به نحوی که خالق و زندگی ابدی خود را فراموش کند و به هر نحوی که شده و لو از راه های نامشروع به جمع آوری مال دنیا بپردازد. اگر به سیره پیشوایان دین و معصومان دقت کنیم این نکته به روشنی قابل درک است، آنان همیشه با ترک دنیا و خرابه نشینی و دوری از زن و بچه و مال و زندگی مبارزه کرده اند و آن را مخالف اسلام دانسته اند و خود آنان برای امرار و معاش تلاش کرده اند و شیعیان خود را به کار و تلاش برای زندگی تشویق کرده اند. به طور مثال امام صادق(ع) در برابر انحراف فرهنگى که در زمان ایشان ایجاد شد که منجر به تشکیل گروهی به نام «صوفيه» گردید، موضع گرفت و نخست به هدايت و راهنمايى رهبران آنها پرداختند. اما چون آنان بر عقايد انحرافى خود اصرار مىورزيدند. حضرت به ناچار وارد مرحله شديدترى شدند و دست به افشاگرى چهره هاى خبيث آنها زدند. در کتب معروف حدیثی نقل شده سفيان ثورى و گروهى از زاهد نمايان، نزد امام صادق(ع) آمدند و از لباس امام اشكال گرفتند. سفيان به آن حضرت گفت: راستى كه اين جامه شما نيست. امامصادق (ع) فرموند: «بشنو و به دل سپار آن چه را به تو می گويم كه خير دنيا و آخرت همين است؛ هرگاه دنيا اقبال كند سزاوارترين افراد، براى استفاده از نعمت ها نيكان هستند نه بدكاران، مومنان هستند نه منافقان، مسلمانان هستند نه كفار. اى ثورى! چرا انكار كردى و ناروا شمردى؟ من با اين وضعى كه مىبينى از روزى كه خردمند شدم، شامى بر من نگذشته است كه در مالم حقى باشد كه خدا به من فرموده باشد آن را به مصرفى برسانم، جز آن كه در آن راه مصرفش کرده ام».(1)
لذا هرگز نباید تصور کرد که اسلام، چون زهد و عدم دل بستگی به دنیا را مطرح می کند، در صدد این است که مومنان، زندگی دنیا را رها کرده و به فقر و نداری و خرابه نشینی روی آورند؛ این که گفته شود چون آخرتی هست، مردم در دنیا با فلاکت و بدبختی زندگی کنند و دنیا را کاملا رها کنند مغالطه ای آشکار است. هرگز بین زهدی که مورد تاکید اسلام است و این مطالب ربطی وجود ندارد؛ بلکه تنها بیان شده، انسان نباید به نعمت های دنیوی دل ببندد و فریب آنها را بخورد، بلکه باید به دنیا نگاهی ابزاری و زود گذر داشته باشد. اتفاقا در احادیث بسیاری از معصومین (علیهم السلام) بیان شده کار و تلاش برای امرار معاش و کسب روزی حلال مانند جهاد در راه خداست و ثواب بسیاری دارد(2)؛ این گونه بیانات برای ترغیب مومنان به کار و تلاش برای زندگی دنیا بوده است.
پی نوشت :
(1). شیخ کلینی، الكافي ج : 5 ص : 65.
(2). الكافي ج : 5 ص : 88.
نظرات