بسم الله الرحمن الرحیم
اینکه انسان با کدام کلمات و واژگان و با چه ادبیات و محتوایی با خدای خود نجوا کند، بسیار مهم است و در تاثیر پذیری و بهره مندی از دعا نقش بسزایی دارد. بدون شک آدمی هرچه کامل تر و از نظر مقام روحانی، بلندتر باشد، با پروردگار عالم ارتباط بهتری برقرار می کند؛ زیرا شناخت انسان کامل از خدا سبب می شود که در دعا خدا را چنان که شایسته اوست توصیف و ستایش کند و معرفت او نسبت به نیازهای انسان، موجب می شود که در دعا عالی ترین و ثمر بخش ترین خواسته ها را از درگاه لطف و کرم او بخواهد؛ دعاها و مناجات های معصومین(علیهم السلام) گنج گرانبها و بی پایانی است که در دسترس پیروان ایشان است.
دعا کردن برای امام مهدی(علیه السلام) گرچه با هر زبان و بیانی، یک فرصت بزرگ و توفیق ارزشمند است؛ ولی آن گاه که از سوز و گداز بیان امام معصوم برای نجوای با مهدی(علیه السلام) بهره بگیری به یقین، بهره های بی پایان معنوی می بری و نیز از چشمۀ جوشان معرفت ایشان، درهای مهدی شناسی در ابعاد گوناگون به رویت باز می شود.
برکات ادعیه و زیارات مأثور
در کتاب های ادعیه، دعاها و زیارات فراوانی از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است که انس و ارتباط با این متون آسمانی، آثار و فوائد معرفتی فراوانی خواهد داشت که بعضی از آن ها را به اختصار بیان کرده و شواهدی از متون ادعیه در آن ها می آوریم:
از آنجا که دعاهای معصومان(علیهم السلام) از قلّه علم و معرفت الهی ایشان سرچشمه گرفته و بر قلب طاهر و لسان صادق ایشان جاری گشته است در جای جای آن، عقاید و معارف حق بیان شده است که خوانندۀ دعا را از این جاری زلال، سیراب می کند.
برخی از این معارف عبارتند از:
الف. مروری بر اعتقادات حق که هویت مکتبی و دینی ماست.
در زیارت آل یاسین میخوانیم: «گواه گیرم تو را اى مولا و سرور من، كه من گواهى دهم به این كه معبودى نیست جز خداى یگانه كه شریك ندارد؛ و نیز (گواهى دهم كه) محمد بنده و رسول او است و محبوبى نیست جز او و خاندانش، و گواه گیرم تو را اى مولاى من كه على امیرمؤمنان حجت خدا است و حسن حجت او است و حسین حجت او است و على بن الحسین حجت او است و محمد بن على حجت او است و جعفر بن محمد حجت او است و موسى بن جعفر حجت او است و على بن موسى حجت او است و محمد بن على حجت او است و على بن محمد حجت او است و حسن بن على حجت او است و گواهى دهم كه تو حجت خدایى؛ شمایید اول و آخر، و مسلماً بازگشت شما حق است كه شكى در آن نیست، روزى كه سود ندهد كسى را ایمانش كه پیش از آن ایمان نیاورده؛ یا در (مدت) ایمان خویش كار خیرى انجام نداده و همانا مرگ حق است و ناكر و نكیر (دو فرشته سؤال قبر) حق است و گواهى دهم كه زنده شدن پس از مرگ حق است و برانگیخته شدن حق است و صراط حق است و مرصاد (كمینگاه) حق است و میزان حق است و حشر (در قیامت) حق است و حساب حق است و بهشت و دوزخ حق است و وعده و تهدید درباره آن دو حق است».[1]
ب. مروری بر وظائف و تکالیف شیعیان نسبت به امام
در ضمن دعاها، معرفتی بیشتر و عمیق تر درباره وظائف ما در برابر امام، به دست می آید که این معرفت، مقدمه عمل و رفتار مطلوب و حرکت در مسیر رضایت امام خواهد بود. در پایان دعای ندبه می خوانیم: «و ما را از آنانى قرار ده كه به دامان عنايتشان چنگ زنند و در سايه لطفشان اقامت كنند، و ما را بر پرداخت حقوقش، و كوشش در فرمانبردارىاش، و دورى از نافرمانىاش كمك كن، و بر ما به خشنودیش منّت نه».[2]
این فراز به روشنی، گویای این حقیقت است است که شیعه امام منتظر، بیش از هر چیز باید در پی ادای حقوق امام و جلب رضایت ایشان باشد و بکوشد که از مسیر اطاعت او به وادی نافرمانی امام، منحرف نشود؛ بلکه پیوسته به ولایت آن ها تمسک داشته باشد و در حزب آن ها به سر برد.
ج. شناساندن جایگاه الهی امام و اوصاف و مقامات ایشان
این بخش در بسیاری از دعاها و زیارات موجود است؛ مانند فراز های نخست زیارت آل یاسین و فرازهایی از دعای افتتاح: «خدايا او را دعوتكننده به كتابت، و قيامكننده به آئينت قرار ده، او را جانشين خود روى زمين گردان، چنانكه پاكان پيش از او را جانشين خويش قرار دادى، دينى را كه برايش پسنديدهاى به دست او پابرجا بدار، و ترسش را به امنيت بازگردان، تا با اخلاص كامل تو را بپرستد. خدايا عزيزش بدار، و به ديگران توسط او عزّت بده و ياریش كن. و به ديگران از سوى او يارى ده يارى پيروزمندانه، و بر پيروزيش با پيروزى آسان، و از پيش خود براى او سلطنتى پيروزى آفرين قرار ده. خدايا به وسيله او دينت و روش پيامبرت را آشكار كن، تا چيزى از حق، از ترس احدى از مردم پنهان نماند».[3]
و فراز هایی از دعای امام رضا(علیه السلام): «خدایا ما گواهی می دهیم که او امام پرهیزکار، هدایت کننده و هدایت شدۀ خدا، پاکدامن و پاکیزه، وفادار، راضی و بی گناه است»[4]
د. ترسیم معیار حق و باطل
در متون ادعیه و زیارات معصومین(علیهم السلام) برای حق و باطل، معیارهای روشنی بیان شده است تا سالک الی الله و پیرو مخلص اهل بیت(علیهم السلام) در فتنه ها و آشوب ها، حق را گم نکرده و به وادی باطل سقوط نکند. در زیارت آل یاسین می خوانیم: «حق آنست كه شما پسند كردید و باطل همانست كه شما بدان خشم كردید و كار نیك همان بود كه شما بدان دستور دادید و منكر (و كار زشت) همان بود كه شما از آن جلوگیرى و نهى كردید».[5]
ه. ترسیمی از جهان پس از ظهور
بدون تردید آگاهی از زیبایی های دوران ظهور مهدی(علیه السلام) شور و شوق منتظران را به ظهور، دو چندان می کند و ترسیم آن در کلام معصومان(علیهم السلام) در قالب دعا و زیارت اثر عمیقی بر دل های شیدا می گذارد. در دعای افتتاح می خوانیم: «خدايا به سوى تو مشتاقيم براى يافتن دولت كريمهاى كه اسلام و اهلش را به آن عزيز گردانى، و نفاق و اهلش را به وسيله آن خوار سازى».[6]
پانوشت ها:
[1] مفاتیح الجنان، زیارت آل یاسین: «اُشْهِدُكَ یا مَوْلاىَ اَ نّى اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَریكَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسوُلُهُ لا حَبیبَ اِلاّ هُوَ وَ اَهْلُهُ وَ اُشْهِدُكَ یا مَوْلاىَ اَنَّ عَلِیّاً اَمیرالْمُؤْمِنینَ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ حُجَّتُهُ وَ الْحُسَیْنَ حُجَّتُهُ وَ عَلِىَّ بْنَ الْحُسَیْنِ حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی حُجَّتُهُ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍّ حُجَّتُهُ وَ موُسَى بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ وَ عَلِىَّ بْنَ موُسى حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی حُجَّتُهُ وَ عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِی حُجَّتُهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّكَ حُجَّةُ اللَّهِ اَنْتُمُ الاَْوَّلُ وَ الاْخِرُ وَ اَنَّ رَجْعَتَكُمْ حَقُّ لا رَیْبَ فیها یَوْمَ لا یَنْفَعُ نَفْساً ایمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ اَوْ كَسَبَتْ فى ایمانِها خَیْراً وَ اَنَّ الْمَوْتَ حَقُّ وَ اَنَّ ناكِراً وَ نَكیراً حَقُّ وَ اَشْهَدُ اَنَّ النَّشْرَ حَقُّ وَ الْبَعْثَ حَقُّ وَ اَنَّ الصِّراطَ حَقُّ وَ الْمِرْصادَ حَقُّ وَ الْمیزانَ حَقُّ وَ الْحَشْرَ حَقُّ وَ الْحِسابَ حَقُّ وَ الْجَنَّةَ وَ النّارَ حَقُّ وَ الْوَعْدَ وَ الْوَعیدَ بِهِما حَقُّ».
[2] مفاتیح الجنان، دعای ندبه: «وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ يَأْخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ وَ يَمْكُثُ فِي ظِلِّهِمْ وَ أَعِنَّا عَلَى تَأْدِيَةِ حُقُوقِهِ إِلَيْهِ وَ الاجْتِهَادِ فِي طَاعَتِهِ وَ اجْتِنَابِ مَعْصِيَتِهِ وَ امْنُنْ عَلَيْنَا بِرِضَاهُ».
[3] مفاتیح الجنان، دعای افتتاح: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ الدَّاعِيَ إِلَى كِتَابِكَ وَ الْقَائِمَ بِدِينِكَ اسْتَخْلِفْهُ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِ مَكِّنْ لَهُ دِينَهُ الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ لَهُ أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْنا يَعْبُدُكَ لا يُشْرِكُ بِكَ شَيْئا. اللَّهُمَّ أَعِزَّهُ وَ أَعْزِزْ بِهِ وَ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ وَ انْصُرْهُ نَصْرا عَزِيزا وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحا يَسِيرا وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانا نَصِيرا اللَّهُمَّ أَظْهِرْ بِهِ دِينَكَ وَ سُنَّةَ نَبِيِّكَ حَتَّى لا يَسْتَخْفِيَ بِشَيْءٍ مِنَ الْحَقِّ مَخَافَةَ أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ»
[4] بحار الانوار، ج 92، ص 333، ح 5: «اللَّهُمَّ فَإِنَّا نَشْهَدُ لَهُ... أَنَّهُ الْإِمَامُ التَّقِيُّ الْهَادِي الْمَهْدِيُّ الطَّاهِرُ النَّقِيُّ الْوَفِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ»
[5] مفاتیح الجنان، زیارت آل یاسین: «فَالْحَقُّ ما رَضیتُموُهُ وَ الْباطِلُ ما اَسْخَطْتُموُهُ وَ الْمَعْروُفُ ما اَمَرْتُمْ بِهِ وَ الْمُنْكَرُ ما نَهَیْتُمْ عَنْهُ»
[6] مفاتیح الجنان، دعای افتتاح: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ»