امام رضا علیه السلام از منظر اندیشمندان اهل تسنن

هشتمین پرتو از انوار مقدس ولایت و امامت در یازدهم ذی القعده سال 148 هجری قمری در مدینه منوره چشم به عالم ناسوت گشود و جهان را به قدوم خود درخشان ساخت. زبان از توصیف شخصیت او لال، قلم ها از نگاشتن فضائل او شکسته و کُمیت عقل از درک جایگاه و مقام او لَنگ است. شکوه و صولت بی کرانه او، اندیشمندان اهل تسنن را ناگزیر به بیان جملاتی شگرف در ستودن آن حضرت کرده است.

ستایش شخصیت امام رضا علیه السلام
بسیاری از علمای اهل تسنن در ترسیم فضائل و مناقب امام رضا علیه السلام تعابیر زیبایی دارند که به 5 نمونه از آن‌ها اشاره می کنم:
1- شيخ ياسين بن ابراهيم سنهوتی شافعی در جملاتی خردمندانه، حضرت را چنین توصیف می کند: امام علي بن موسي الرضا (رضي الله عنه) از بزرگان و از بهترين سلاله است و خداوند با خلق چنين فردی قدرت خود را به نمايش گذاشته است. هيچ فردی توانایی درک او را ندارد. وی والا مقام و در فضايل، شهره است و كرامات بسياری دارد.[1]
2- يوسف بن اسماعيل نبهانی در توصیف مقام امام رضا علیه السلام می نگارد: علی بن موسی از بزرگان ائمه و چراغان هدایت امت از اهل بيت پیامبر و معدن علم، عرفان، كرم و جوان‌مردی بود. وی جايگاه والايی دارد و شهره خاص و عام است و دارای كرامات عدیده می‌باشد.[2]
3- شخصی نزد ابو نواس شاعر مشهور عرب رفته و به او گفت: وقیح تر از تو ندیدم؛ زیرا در زمان علی بن موسی هستی و درباره او شعری نسروده ای. ابو نواس در پاسخ گفت: به خدا قسم شعر نگفتن من به علت بزرگواری ایشان است؛ زیرا من در آن حد نیستم که درباره چنین شخصیتی شعر بسرایم. بعد از این پیشامد بود که شعر زیبای خود را در ثنا و مدح حضرت چنین سرود:
اینان پاک سرشتان و پاک دامنانی هستند که هر کجا نامشان برده شود، بر آنان درود و صلوات نثار می شود. هر کس که نسب او به آل علی نرسد، هیچ چیزی برای فخر و افتخار نخواهد داشت. هنگامی که خداوند عزوجل مخلوقات را آفرید، خاندان شما را از میان این مخلوقات برگزید. شمایید افراد والا مقام و نمونه که علم کتاب و تفسیر قرآن نزد شماست.[3]
4- ابن حبان که از علمای بزرگ اهل تسنن است در بیان شخصیت حضرت می نویسد: علی بن موسی از بزرگان و عقلای اهل بيت پيامبر صلی الله علیه و آله و بنی هاشم و از افراد شريف و نجيب آنان است كه معتبر دانستن حديث ايشان واجب است.[4]
5- شمس الدین ذهبی که از استوانه های علمی اهل تسنن محسوب می شود در تشریح مقام امام رضا علیه السلام چنین نگاشته است: علی بن موسی از نظر علم و دين، شرافت و آقايی دارای مقام والايی بود، وی بلند مرتبه و شايسته خلافت و رهبری بود.[5]

کرامات امام رضا علیه السلام در کتب اهل تسنن
علمای اهل تسنن معترف هستند که کرامات و مناقب امام رضا علیه السلام بسیار است[6] که با رعایت اختصار به 4 نمونه اشاره می کنم.

1- بشارت پیامبر به تولد حضرت
اهل تسنن در کتاب های خود نوشته اند: حميده، مادر امام كاظم علیه السلام، پيامبر را در خواب ديد كه به ايشان فرمود: «نجمه را به ازدواج فرزندت (امام كاظم) در آور؛ همانا از او، فرزندی به دنيا خواهد آمد كه بهترين اهل زمين است. حميده نيز چنين كرد و امام رضا علیه السلام به دنیا آمد.[7]

2- تسبیح و تهلیل در رحم مادر
اهل تسنن نقل کرده اند که نجمه خاتون، مادر والاگهر امام رضا علیه السلام می فرمايد: هنگام حاملگی، سنگينی حمل را احساس نكردم و هنگام خواب، صدای تسبيح و تهليل و تقديس فرزندم را می شنيدم.[8]

3- خبر از محل دفن
موسی بن عمران می گويد: روزی علی بن موسی الرضا علیه السلام را در مسجد مدينه، در حالی ديدم كه هارون خلیفه عباسی مشغول سخنرانی بود. امام به من فرمود: روزی را خواهی ديد كه من و هارون در يک جا به خاک سپرده می شويم.[9]

4- زنی که دوقلو حامله بود
بكر بن صالح می گويد: نزد امام رضا عليه السلام رفته و عرض کردم: همسرم حامله است و از شما می خواهم دعا كنيد تا خداوند فرزند پسری به من عطا کند. امام فرمود: دو فرزند در راه است. از نزد امام رفتم و پيش خود گفتم: اسم يكی را محمد و ديگری را علي مي گذارم. در اين هنگام امام مرا فراخواند و بدون اينكه از من چيزی بپرسد، به من فرمود: اسم يكی را علی و ديگری را امّ عمر بگذار. وقتی كه به كوفه رسيدم، همسرم يک پسر و يک دختر به دنيا آورده بود و اسم آنها را همان گونه كه امام فرموده بود، گذاشتم. از مادرم پرسیدم معنی «ام عمر» چیست؟ گفت: کنیه مادربزرگ تو بوده است. [10]

5- خبر از مرگ
اهل تسنن روایتی از سعيد بن سعد نقل می كنند كه روزی امام رضا عليه السلام به مردی نگاه كرده و به وی فرمودند: ای بنده خدا! وصيت خود را بكن و خود را برای چيزی كه گريزی از آن نيست (مرگ)، آماده كن. راوي می گويد: آن مرد پس از سه روز از دنيا رفت.[11]

زیارت امام رضا علیه السلام نزد اهل  تسنن
حرم امام رضا علیه السلام ملجا و پناه‌گاه همه شیفتگان و دلباختگان حضرت از تمامی جهان و با هر زبان، دین و مذهبی می باشد. بزرگان اهل تسنن نیز از این امر مستثنی نبوده و نیستند.
ابن حبان از اندیشمندان اهل تسنن در مورد زیارت امام و حاجت گرفتن از حضرت می گوید: من بارها مرقدش را زيارت كرده‌ام و در هنگامی كه در طوس بودم هرگاه مسئله‌ی مشكل و سختی برايم پيش مي آمد، به زيارت مرقد علي بن موسي الرضا –كه صلوات خدا بر جدش و بر او باد- مي‌رفتم و رفع آن مشكل را از خدا درخواست مي كردم، قطعا و صد در صد دعايم مستجاب مي شد و آن مشكل از من رفع می گشت و اين مسئله را بارها تجربه كردم و مشكلم رفع شد.[12]
حاکم نیشابوری نیز که از علمای پرآوازه اهل تسنن است درباره فضیلت زیارت حضرت این روایت را در کتاب خود نقل کرده است که امام رضا علیه السلام فرمودند: هر كس مرا در دوری از وطنم (در مشهد) زيارت كند، روز قيامت در سه موقعيت نزد او خواهم رفت و از خطرات آن‌جا نجاتش خواهم داد. 1- هنگامی كه نامه های اعمال برخی به دست راست و برخی ديگر به دست چپشان داده مي‌شود؛ 2- هنگام عبور از پل صراط؛ 3- هنگام حسابرسی و ميزان اعمال.[13]
محمد بن مؤمل می گوید: روزی با پيشوای اهل حديث، ابوبكر بن خزيمه و ديگر علما و اساتید خود به زيارت قبر علي بن موسي الرضا به طوس رفتيم؛ در حالی كه آن‌ها بسيار به زيارت قبر ايشان می رفتند. احترام و بزرگداشت و تواضع و گريه ابوبکر بن خزيمه نزد قبر علي بن موسي، همگی را شگفت زده كرده بود.[14]

در پایان مناسب است تا ابیات زیبای شاعر خوش ذوق اهل بیت‌علیهم‌السلام؛ سرکار خانم الهام شرافت را تقدیم به آن امام رئوف کنیم:
 
در طلبم قطره‌ای از چشمه‌ی عرفان تو *** گرد و غباری زحرم، عرش خراسان تو
خواستم ای شَه به تمنا زعلومت کهی *** کاه کجا کم کند از علم فراوان تو 

پی نوشت
[1] الانوار القدسیه، ص39.
[2] جامع کرامات الاولیاء، ص311.
[3] وفیات الاعیان، ج3، ص268.
[4] الثقات، ج8، ص456.
[5] سیر اعلام النبلاء، ج9، ص387.
[6] اخبار الدول و آثار الاول، ج1، ص341.
[7] احقاق الحق، ج12، ص364.
[8] روضه الاحباب، ج4، ص43.
[9] جامع كرامات الاولياء، ج2، ص312.
[10] الفصول المهمة في معرفة الأئمة، ج۲، ص ۹۷۷؛ نورالابصار، ص243.
[11] الصواعق المحرقه، ص122.
[12] الثقات، ج5، ص457.
[13] تاریخ نیشابور.
[14] سير اعلام النبلاء، شمس الدين ذهبي، ج14، ص36.