مادر تنها واژه‌ای است که انسان با شنیدن آن آرامش را قرین خود می‌بیند و این برگرفته شده از مادر هستی، فاطمه زهرا سلام الله علیهاست.
مادر، زیباترین واژه‌ای است که هر انسانی با شنیدن نام او به وجد آمده و با تمام وجود و با شور و شعف، به احترام او قیام کرده و از سویدای دل به داشتن او افتخار می‌کند. خداوند متعال مادر را در نقش محور خانواده قرار داده است؛ زیرا همه آرامش خانه حول محور او می‌چرخد و آرامش خانه و خانواده به این محور بستگی دارد.
نقش مادر در زندگی
وسعت نقش مادر به وسعت قلمرو خانواده است، بنابراین، تعداد فرزندان و جنسیت آنها نیز نقش مادر را حساس‌تر خواهد کرد. در برخی از تعابیر از دیر زمان، مادر را با عنوان «قلب» و پدر را با عنوان «مغز» خانواده می‌دانستند که هر کدام بدون دیگری کارآیی کامل و مفیدی نخواهد داشت.
قلب در درون سینه نقش پنهانی را ایفا می‌کند؛ ولی حیات اصلی خانواده به حیات او وابسته است. قلب علاوه بر اینکه مرکز احساسات و عواطف است، ارتباط تنگاتنگی با تمام اعضای بدن دارد؛ هر چند فرمان باید از سوی مغز صادر شود.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مورد قلب فرمودند: «فِي الْإِنْسَانِ مُضْغَةٌ إِذَا هِيَ سَلِمَتْ وَ صَحَّتْ سَلِمَ بِهَا سَائِرُ الْجَسَدِ فَإِذَا سَقُمَتْ سَقُمَ بِهَا سَائِرُ الْجَسَدِ وَ فَسَدَ وَ هِيَ الْقَلْبُ؛[1] در وجود انسان تکه گوشتی است که اگر سالم باشد تمام جسد سالم است و اگر مریض شود بقیه اعضا نیز مریض و فاسد می‌شوند و آن قلب است.» پس سلامت خانه و اعضای خانواده به سلامت مادر بستگی دارد.
جالب اینکه پیامبر اکرم، شخصیت و جایگاه فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را به منزله قلب خود معرفی کرده است. «مَنْ لَمْ يَعْرِفْهَا فَهِيَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ هِيَ بَضْعَةٌ مِنِّي وَ هِيَ قَلْبِيَ الَّذِي بَيْنَ جَنْبَيَّ؛[2] کسی که این را نمی شناسد، پس بداند که او فاطمه دختر پیامبر است و او پاره تن من است و قلب من است که بین دو پهلوی من است.»
حق بی‌کران مادر
چه قدر حق این مادر بزرگ است که امام سجاد علیه السلام در جواب این سوال که تو از نیکوکارترین مردم نسبت به مادرت هستی، چرا با او سر یک سفره نمی‌نشینی؟ فرمودند: «أَخَافُ أَنْ يَسْبِقَ يَدِي إِلَى مَا سَابَقَتْ عَيْنُهَا إِلَيْهِ فَأَكُونَ قَدْ عَقَقْتُهَا؛[3] می‌ترسم دستم به غذایی پیشی گیرد که پیش از آن چشم مادرم به سوی آن رفته (و می‌خواهد بردارد) و به همین مقدار نافرمانیش کرده باشم.» و این نهایت ادبی است که حضرت امام زین العابدین علیه السلام درباره مادر خود رعایت می‌کردند.
همچنین از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) درباره حق مادر سوال کردند، حضرت در جواب فرمودند: «هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لَوْ أَنَّهُ عَدَدَ رَمْلِ عَالِجٍ وَ قَطْرِ الْمَطَرِ أَيَّامَ الدُّنْيَا قَامَ بَيْنَ يَدَيْهَا مَا عَدَلَ ذَلِكَ يَوْمَ حَمَلَتْهُ فِي بَطْنِهَا؛[4] هیهات! هیهات! اگر به عدد ریگ‌های بیابان و قطره‌های باران در خدمت مادر بایستید معادل یک روزی که در شکم او بوده‌اید نخواهد بود.»
حضرت فاطمه عليهاالسلام، در احترام به مادر چنین فرمودند: «إلزَم رِجلَها؛ فَإنَّ الجَنَّةَ تَحتَ أقدامِها؛[5] در خدمت مادر باش؛ زيرا بهشت زير قدم‌هاى اوست.» پس بر انسان بایسته است که به طور مدام در خدمت مادر باشد؛ زیرا که این خدمت، راه رسیدن به بهشت است.
فاطمه زهرا مادر همه مومنان
همان طور که در زیارت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها وارد شده است ایشان مادر همه مومنان است. «السَّلَامُ عَلَیْکِ یَا أُمَّ الْمُؤْمِنِینَ؛[6] سلام بر تو ای مادر همه مومنان.» و چه مادری که أُمَّ ابیها (مادر پدر) نیز نام گرفت، اوست که نقش پنهان بزرگی را بر عهده دارد.
وقتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة؛[7] من و علی دو پدر این امت هستیم.» پس باید همسر بزرگوار امیرالمومنین علیه السلام نیز، منزلت «ام المومنین» را دارا باشد.
آری! وقتی در زیر این آسمان کبود، حق مادر نسبی که انسان را به دنیا آورده است نمی‌توان ادا کرد چگونه انسان می‌تواند حق مادر دینی و حقیقی خود؛ حضرت زهرا (سلام الله علیها) را به جای بیاورد؟! اینجاست که باید تلاش را دو چندان کرد تا گوشه ای از زحمات او را بجای آورد.
پی نوشت
[1]. خصال، صدوق، ج1، ص31.
[2]. کشف الغمة، اربلی، ج1، ص467.
[3]. بحار الانوار، مجلسی، ج101، ص93.
[4]. عوالی الئالی، ابن ابی جمهور، ج1، ص269.
[5]. کنزالعمال، ج16، ص426.
[6]. اقبال الاعمال، سید بن طاوس، ص624.
[7]. الامالی، صدوق، ص15.
عظمت نقش مادر به گونه‌ای است که کمتر به چشم می‌آید ولی هر بار هم که یادی از او می‌شود شور و شعف انسان دو چندان می‌شود زیرا حق بزرگی بر گردن انسان دارد؛ اما انسان از درک بزرگی این حق نسبت به مادر حقیقی مومنان(حضرت زهرا) عاجز است.