هیچ کدام از همسران پیامبر شامل آیه تطهیر نمی‌شوند؛ بلکه از قبل نیز به آنها اهل بیت اطلاق نشده است.
حدیث کسا و جریان جمع شدن پنج نور مقدس؛ زیر عبا، از قضایای مشهوری است که اصل آن قابل انکار نیست؛ ولی گاه شبهاتی در اطراف آن مطرح می شود که با اندک تاملی قابل جواب است.
شبهه: ام سلمه از پیامبر خواست که همراه آنها داخل کسا شود؛ ولی پیامبر به او فرمود که تو بر خیر هستی! یعنی تو از قبل داخل اهل بیت بودی و این کلاس را گذرانده‌ای!
جریان کساء در خانه ام سلمه
روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در خانه ام سلمه بود، جبرئیل آیه «إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيرا؛[1] به یقین همواره خدا می‌خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است پاک و پاکیزه گرداند» را بر آن حضرت نازل کرد.
پیامبر نیز، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را احضار کرد و اطراف خود نشاند. سپس پارچه‌ای (عبا، کسا) بر سر همگی کشید و بعد از قرائت آیه، به درگاه الهی عرضه داشت: «اَلّلهم هؤلاء أَهلُ بَیتی؛ خدایا! اهل بیت من اینها هستند.» امّ سلمه وقتی این صحنه را دید گفت: یا رسول الله! آیا من نیز در این افراد داخل هستم؟ فرمود: تو بر منزلت خود هستی، تو بر خیر هستی![2]
خارج بودن ام سلمه از «اهل بیت» در آیه تطهیر
با توجه به اصل حدیث کسا و نقل‌هایی که شیعه و سنی آورده‌اند، همچون: «أَنْتِ عَلَى مَكَانِكِ؛[3] تو بر منزلت و مکانت بالایی هستی»؛ «أَنْتِ مِنْ صَالِحِي نِسَائِي؛[4] تو از زنان صالح من هستی!»؛ «إِنَّكِ مِنْ أَزْوَاجِ النَّبِي وَ مَا قَالَ إِنَّكِ مِنْ أَهْلِ الْبَيْت؛[5] تو از همسران پیامبر هستی، و نگفت تو از اهل بیتی!» معلوم می‌شود که پیامبر از داخل شدن ام سلمه داخل در کسا ممانعت کرده است. پس داخل در سیاق این آیه نیست.
آرزوی ام سلمه در بودن با اهل بیت و غبطه وی
از برخی جملات ام سلمه، به صراحت معلوم می‌شود که ایشان آرزوی بودن با اهل کسا را داشته است. «فَلَوْ قَالَ: «نَعَمْ» كَانَ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا تَطْلُعُ عَلَيْهِ الشَّمْسُ وَتَغْرُبُ؛[6] اگر پیامبر می‌فرمود: آری! تو از اهل بیت هستی، برایم بهتر بود از هر چه که خورشید بر آن می تابد و از آن غروب می کند.» گویا با تمام وجودش و با حسرت تمام آن را یاد می کند.
آنچنان برای ام سلمه این قضیه مهم است که از برخی نقل‌ها اصرار بر بودن نیز استفاده می‌شود، مانند اینکه می‌گوید: سرم را داخل در کسا کردم و حضرت ممانعت کرد.[7] یا اینکه: «فَرَفَعْتُ الْكِسَاءَ لِأَدْخُلَ مَعَهُمْ، فَجَذَبَهُ مِنْ يَدِي؛[8] پس عبا را بلند کردم که وارد شوم. آن حضرت از دستم کشید و نگذاشت وارد شوم.»
از مجموع این نقل‌ها چنین بر می آید که ام سلمه آرزوی همراهی در زیر کسا را داشته است و از عدم توفیق حضور در جمع آنها و محروم شدن از این عنوان خاص، غبطه می‌خورده است.
بنابر این ام سلمه با اینکه از جایگاه رفیعی برخوردار است ولی از اهل بیت نیست، پس به طریق اولی همسران دیگر پیامبر از این عنوان خارج هستند.
بر این اساس اگر منظور پیامبر این بود که ام سلمه از قبل جزء اهل بیت بوده، هرگز نباید با حسرت و غبطه این مقام را آرزو کند!
نبودن هیچ دلیلی بر این ادعا
درست است که ام سلمه از همسران پیامبر صلی الله علیه و آله است؛ ولی هرگز به این معنی نیست که ام سلمه از قبل داخل در اهل بیت بوده است؛ زیرا سیاق آیه دلالت بر عصمت کامل اهل بیت دارد، در حالیکه زنان پیامبر دارای عصمت نبودند، از طرفی هیچ دلیل دیگری نیز بیان نشده است.
همچنین با توجه به سیاق تهدیدی آیه، به یقین همسرانی که بر خلاف دستور قرآن از خانه‌های خود خارج شدند[9] و با به راه انداختن جنگ جمل، بر امام زمان خود خروج کرده و خون هزاران مسلمان را ریخته را شامل نمی‌شود؛ زیرا ام سلمه زمان جنگ جمل به امیر المومنین علیه السلام چنین عرضه داشت که من به حکم آیه و دستور پیامبر، باید در خانه بمانم ولی فرزندم که برای من خیلی عزیز است را برای یاری شما می‌فرستم.[10]
پی نوشت
[1].سوره احزاب، آیه33.
[2]. أسد الغابة، ابن اثیر، ج1، ص490.
[3]. مجله المنار، رشید رضا، ج21، ص38.
[4]. الشریعه، الآجری، ج4، ص2095.
[5]. تاريخ الكبير، ابن أبي خيثمة، ج2، ص719؛ شواهد التنزیل، حسکانی، ج2، ص124.
[6]. الشريعة،الآجری، ج4، ص2095.
[7]. شواهد التنزيل، حسکانی، ج2، ص128.
[8]. المسند الموضوعي الجامع للكتب العشرة،صهیب، ج8، ص225.
[9]. سوره احزاب، آیه33.
[10]. انساب الاشراف، بلاذري، ج1، ص430.
علاوه بر اینکه آیه تطهیر منحصر در پنج نور مقدس است، سیاق تهدیدی آیه، همسران پیامبر را از آن خارج می کند؛ زیرا برخی از آنها بر خلاف دستور قرآن از خانه های خود بیرون آمده و بر امام زمانشان خروج کردند.