تفقه در دین از ارزش والایی برخوردار است و اهمیت فراوانی به آن داده شده است. به گونه ای که تفقه در دین همراه با تحمل بدترین شرایط نیز ارزشمند قلمداد شده است.
به مجموعه قوانین الهى و مقررّات ظاهرى و باطنى شریعت دین گفته می شود. اسلام نیز تنها دین پذیرفته الهى در این زمان است، «إِنَّ الدّينَ عِندَ اللَّهِ الإِسلامُ؛[1] همانا دین در نزد خداوند اسلام است» به معناى تسلیم خدا بودن است.
برای این که انسان تسلیم یک دین باشد باید در جهت آشنایی با آن دین تلاش و کوشش نماید، تا با معارف آن آشنا گردد. از جهتی این تسلیم شدن بر همه مردم واجب است و از طرفی اگر همه مردم مشغول این کار بشوند جامعه دچار اختلال می شود؛ زیرا یک جامعه به شغل های دیگر نیز نیاز دارد.
قرآن برای حل این مشکل می فرماید:«فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ؛[2] چرا از هر جمیعتی گروهی کوچ نمی کنند تا در دین آگاهی یابند و قوم خود را هنگامی که به سوی آنان بازگشتند، بیم دهند، باشد که بپرهیزند.»
از این رو طبق فرمایش قرآن گروهی باید در دین تفقه نمایند و این امر به صورت واجب کفایی است؛ یعنی بر همه واجب است به تفقه در دین بپردازند و اگر به تعداد کافی افرادی بر این امر مهم پرداختند از بقیه این وجوب ساقط می شود.
تفقّه در دین
تفقّه در دین، به معناى تلاش براى کسب شناخت عمیق در دین و عقاید و احکام اسلامى است. تفقّه در دین باید طبق دستور قرآن براى دین، خدا، بهشت و نجات امّت باشد. سپس بعد از این که امر تفقه در دین حاصل گردید، این افراد باید به سوی قوم خود بازگردند تا طبق آیه شریفه قوم خود را انذار دهند.[3]
اهمیت فقه
فقه، از اهمیت زیادی در دین برخوردار است، رسول خدا در بدرقه امیر المومنین علیه السلام به یمن، به او فرمان آموزش فقه به مردم را داد، و به امیر المومنین فرمودند: آنان را در دين فقيه و آگاه كن و ایشان را چنین دعا کردند: خدایا او را در دین فقیه گردان.[4]
با آن که امیر المومنین فقیه ترین مردم بود ولی این دعا در این لحظه نشانه اهمیت فقه می باشد؛ زیرا انسان در بدرقه مسافری که سفر سختی را در پیش دارد غالبا سخنان با اهمیت را بیان می کند.
چنانکه حضرت امیرالمومنین به فرزندش امام حسن علیه السلام سفارش مى کند: «فَقَّهْ فِي الدِّينِ؛ فإنَّ الفُقَهاءَ وَرَثَةُ الأنبياءِ؛[5] در دين فقيه شو؛ زيرا كه فقيهان وارثان پيامبرانند.»
اهمیت و ضرورت آموزش فقه دین
آموزش فقه در دین از اهمیت فراوانی بر خوردار است و ائمه سفارش های فراوانی را در این مورد بیان فرموده اند، به عنوان مثال امام صادق علیه السلام در ضرورت این امر می فرماید: «لَوَدِدْتُ أَنَ أَصْحَابِی ضُرِبَتْ رُؤُوسُهُمْ بِالسِّیَاطِ حَتّی یَتَفَقَّهُوا؛[6] دوست داشتم با تازیانه بر سر یاران من می‌زدند تا دانش فقه فرا گیرند.»
در نتیجه طبق فرمایش قرآن کریم فراگیری آموزه های دین به صورت واجب کفایی بر جامعه واجب می باشد و در دین اهمیت فراوانی دارد و توصیه های فراوانی در مورد آن شده است، از این رو لازم است گروهی از جامعه به کلام خدا لبیک بگویند و در این راه پر اهمیت قدم بگذارند.
پی نوشت
[1] سوره آل عمرا، آیه19.
[2] سوره توبه، آیه 122.
[3] مجموعه آثار شهید مطهری، ج2، ص226.
[4] المغازى، ج 3، ص 1079.
[5] عوالي اللآلي، ج4، ص60.
[6] الکافی، ج۱، ص۷۵.
آموزش احکام دین بر همه واجب است اما اگر همه دنبال استخراج آن از منابع دینی بروند جامعه دچار اختلال می شود به همین خاطر قرآن کریم می فرماید بر گروه خاصی واجب است به دنبال تفقه در دین بروند و سپس قوم خود را انذار کنند.