با تفکر در آیات قرآن و روایات اسلامی به‌دست می‌آید که هدف از بعثت انبیاء و ثمره و تضمین آن و شرط ایمان به بعثت، ولایت امیرالمومنین علی(علیه السلام) می‌باشد.
سرزمین‌های متفاوت، بعثت انبیاء الهی را تجربه کرده بودند. تاریخ به زمینی رسید که روی آن را جهالت و ظلم و زیر خاک آفتاب سوخته آن را دختران زنده به گور شده، پر کرده بود. در این سرزمین، با بعثت بهترین پیامبر خدا، در راستای حرکت مردمان از حیوانیت به سوی کمال انسانی، انقلابی عظیم رقم خورد.
بعثت، منّت خدا بر مومنان
در عظمت بعثت پیامبر اسلام همین بس که خداوند متعال در قرآن کریم آن را مِنّتی بر مومنان توصیف می‌کند و می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یتْلُوا عَلَیهِمْ آیاتِهِ وَ یزَکیهِمْ وَ یعَلِّمُهُمُ الْکتابَ وَ الْحِکمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِین؛[1] خداوند بر مؤمنان منت گذارد (نعمت بزرگی بخشید) هنگامی که در میان آنها پیامبری از جنس خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند و کتاب و حکمت به آنها بیاموزد اگر چه پیش از آن در گمراهی آشکار بودند.»
هدف از بعثت
برای بعثت انبیاء الهی، اهداف متعددی بیان شده است ولی اهل تسنن روایتی را نقل کرده‌اند که هدف از بعثت تمام انبیاء را به زیبایی بیان کرده است.
عبد الله بن مسعود نقل می‌کند که: «قال رسول الله صلّى الله عليه و آله أتاني مَلَك فقال: يا مُحَمَّد وَسْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا على ما بعثوا، قال: قلت: على ما بعثوا، قالَ: عَلى ولايَتِكَ وَ ولاية عَلي بن أبي طالب؛[2] پیامبر فرمود: فرشته‌ای نزد من آمد و گفت ای محمد! بپرس از اینکه انبیاء قبل از تو برای چه مبعوث شدند؟ پرسیدم برای چه مبعوث شدند؟ فرشته گفت: بر ولایت تو و ولایت علی بن ابیطالب.»
با توجه به مضمون این روایت، هدف از بعثت تمام انبیاء الهی، زمینه سازی برای تحقق ولایت امیرالمومنین(علیه السلام) است.
ثمره بعثت
خداوند متعال، ثمره بعثت بهترین پیامبر خود را، ولایت امیرالمومنین(علیه اسلام) قرار داده و فرمود: «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یعْصِمُک مِنَ النَّاس؛[3] ای پیامبر آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است کاملاً (به مردم) برسان و اگر نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای.» بنابراین، بعثت منهای ولایت امیرالمومنین(علیه السلام)، بی فایده خواهد بود.
بزرگان اهل تسنن تصریح کرده‌اند که این آیه در شان امیرالمومنین(علیه السلام) نازل شده؛[4] و بیان داشته‌اند که در زمان نزول این آیه، صحابه پیامبر این گونه آیه را تلاوت می‌کردند: «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک- إِنَّ عَلِیّا مَوْلَی الْمُؤْمِنِینَ- وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یعْصِمُک مِنَ النَّاسِ.»[5]
تضمین بعثت
هر حکیمی برای محقق شدن یک امر مهم و حیاتی، تضمینی قرار می‌دهد و خداوند حکیم نیز برای تضمین بعثت پیامبر، ولایت امیرالمومنین علی(علیه السلام) را قرار داد.
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکعُون؛[6] سرپرست و رهبر شما تنها خدا است، و پیامبر او، و آنها که ایمان آورده‌اند و نماز را بر پا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند.»
اندیشمندان اهل تسنن شان نزول این آیه شریفه را انگشتر بخشیدن به فقیر در حال نماز توسط امیرالمومنین(علیه السلام) دانسته‌اند.[7]
شرط ایمان به بعثت
خداوند متعال دستورات انسان ساز را در قالب آخرین و کامل‌ترین دین توسط بهترین پیامبر خود، نازل کرده و ایمان به آن را بر همه بندگان خود واجب کرد. اما برای ایمان به حقیقت بعثت، شرطی قرار داد که بدون تحقق آن شرط، دین ناقص می‌ماند. خدا در قرآن، ولایت امیرالمومنین علی(علیه السلام) را شرط ایمان به بعثت قرار داده و در «غدیرخم» فرمود: «الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دِیناً؛[7] امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم و اسلام را به عنوان آئین (جاودان) شما پذیرفتم.»
آری؛ خداوند به وسیله بعثت پیامبر بر مومنان مِنّت گذارد و هدف، ثمره، تضمین و شرط ایمان به بعثت پیامبر را ولایت امیرالمومنین علی(علیهما السلام) قرار داد و این گونه به زیبایی، دین را کامل و نعمت را بر بندگان خود تمام کرد.
پی نوشت
[1] سوره آل عمران، آیه 164.
[2] تفسیر ثعلبی، ج8، ص238؛ تاریخ دمشق، ج42، ص241.
[3] سوره مائده، آیه 67.
[4] تفسیر ابن ابی حاتم، ج4، ص1172.
[5] فتح القدیر، ج2، ص69.
[6] تفسیر طبری، ج6، ص288؛ روح المعانی، ج6، ص167.
[7] سوره مائده، آیه 3.
با بررسی تاریخ اسلام درمی‌یابیم در اولین لحظات بعثت پیامبر(صلّی الله علیه و آله) و آغاز تمدن بزرگ اسلامی، کسی به جز امیرالمومنین(علیه السلام)، شایستگی حضور در کنار حضرت را نداشت و این نشان از عدم جدایی رسالت و ولایت است.