یکی از درس‌های بزرگ غدیر، باوراندیشی به معاد و رواج آن در جوامع بشری است. نهادینه شدن اندیشه باور به قیامت و مرگ موجب می‌شود تا زندگیها هدف‌دار و مدیریت آن با امید و انگیزه دنبال شود.
غدیر حاوی پیام‌های معرفتی فراوان برای زندگی بشر است. در فرهنگ غدیر، باور به معاد، حرکت به‌سوی جایگاه ابدی و حسابرسی رفتاری در قیامت باید اساس فکر یک مسلمان را تشکیل دهد. این اساس فکری وقتی به مرحله یقین و باور قلبی برسد ثمرات خودش را در زندگی فردی و اجتماعی بروز می‌دهد.
در نقطه مقابل، اگر باور انسان به عالم دنیا تنها با نگاه مادی و تجربی نگریسته شود و هستی فقط همین عالم محسوس و مشهود دانسته شود، در این صورت هرگونه غیبی و نامحسوسی مورد انکار قرار می‌گیرد.
در چنین اندیشه و باوری سبک زندگی افراد به‌گونه‌ای تعریف و سامان می‌یابد که تأمین‌کننده خوشی‌ها و لذات دنیوی آنها باشد و در نتیجه فسق و فجور و رواج بی‌بندوباری شاخصه اصلی چنین زندگی‌هایی خواهد بود که امروزه در سبک زندگی غربی قابل‌مشاهده است.
غدیر؛ حاوی اندیشه معاد پذیری
در اندیشه غدیر، مالکیت حقیقی تنها اختصاص به خداوند دارد و سایر مالکیت‌ها اعتباری و مجازی است.[1] وقتی انسان به این باور رسید که بازگشت همه چیز به‌سوی خداست و سایر ملکیت‌ها فانی شدنی است[2] چنین انسانی هرگز به دنیا و تعلقات آن دل نمی‌بندد، ظلم و طغیان نمی‌کند؛ در لایه‌های مختلف زندگی، تقوای الهی و رعایت انصاف ملاک حرکت قرار می‌گیرد؛ حقوق دیگران رعایت و به قوانین الهی عمل می‌شود؛ دنیا را پلی برای رسیدن به آخرت می‌بیند و ....
فرهنگ قیامت باوری
در فرهنگ غدیر نشان می‌دهد همه چیز در این عالم بر خداوند عارض می‌شود و هیچ عملی از چشم الهی مخفی نمی‌ماند. بنابراین وقتی انسان به این باور رسید که تمام رفتارها حساب و کتاب دارد تلاش می‌کند تا زندگی خود را با معیارهای الهی و قوانین شرعی که تأمین‌کننده آخرت اوست، تنظیم نماید.
قانون محوری؛ رهیافت فرهنگ معاد پذیری
در بخشی دیگر از خطبه غدیر، پیامبر از فنای دنیا و زندگی ابدی و حساب و کتاب و محاسبه یاد می‌کند.
این پیام‌های نبوی در غدیر که خطاب آن همه انسانهاست تا روز قیامت، هشداری است بازدارنده، تا انسان‌ها وابسته به ظواهر دنیا نشوند؛ قانون محوری ملاک زندگی آنها قرار گیرد؛ خداوند را شاهد اعمال و رفتار خود در همه صحنه‌های زندگی خود بدانند: «مَعاشِرَ النّاسِ، التَّقْوى، التَّقْوى، وَاحْذَرُوا السّاعَةَ ... اُذْكُرُوا الْمَماتَ وَالْمَعادَ وَالْحِسابَ وَالْمَوازينَ وَالُْمحاسَبَةَ بَيْنَ يَدَي رَبِّ الْعالَمينَ؛[3] ای مردم بترسید از قیامت؛ مرگ، معاد، حساب و ترازوهای حسابرسی و محاسبه در مقابل خداوند را به ياد آوريد... »
بدون تردید عملیاتی شدن فرهنگ معادپذیری در زندگی انسان‌ها، موجب می‌شود تا انسان‌ها در مدیریت سبک زندگی خود، معیار را قوانین شرعی بدانند و در آگاهی از ماهیت این فرامین و قوانین خود به مجریان اصلی آن که پیامبران و اهل‌بیت علیهم‌السلام هستند رجوع و از آنان اطاعت کنند؛ در مقابل، از مخالفت با ایشان اجتناب نمایند.
پیامبر با استناد به این آیه در غدیر، امامت را حلقه اتصال این معرفت شمرده و می‌فرمایند «... فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفوهُ، فَتَصْلُوا ناراً وَقودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرينَ؛[4] پس از مخالفت با او (امام) دوری کنید که به آتشى درافتید که «آتشگیره آن مردمان و سنگ‌هایند و آماده شده است براى کافران.»
فلسفه عذاب الهی در این آیه ازآن‌جهت است که دین کامل با امام شناخته می‌شود و بدون امام دین و حرکت به‌سوی زندگی کمال محور ممکن نیست و زندگی سعادت محور و توحیدی تنها با هادی و راه بلدی محقق می‌شود که برای این راه برنامه‌ای جامع برای همه دوره‌ها داشته باشد.
همین عدم قیامت باوری سبب شد تا پس از غدیر و رحلت پیامبر، فرامین رسول خدا در غدیر به فراموشی سپرده شود، ولایت و امامت را به حاشیه بردند، مدیریت جامعه اسلامی را سمتی سوق دادند که در آن هیچ جایگاهی برای سنت نبوی و سیره علوی وجود نداشت و در نتیجه، جامعه و زندگیها گرفتار خرافات، بدعت‌ها و رذایل اخلاقی شد.
معاد پذیری و آثار آن در سبک زندگی بشر
از جمله آثار ایمان به معاد در زندگی، می‌توان به رعایت عدالت، حفظ حقوق انسان‌ها، استقامت و پایداری بر حق، انفاق و مواسات، تزکیه نفس، خشوع، شکر نعمت، توکل، صبر در مقابل ناملایمات، عبودیت و بندگی، استکبارستیزی، ولایت‌پذیری و ... اشاره نمود.
نهادینه شدن این آثار در زندگی - که در جاهای مختلفی از قرآن به آن اشاره شده است -[5] سبب می‌شود تا روش مدیریتی در زندگیها هدف‌دار و روبه‌رشد باشد؛ بر خلاف سبک زندگی غربی که هیچ‌کدام از این شاخصه‌ها در آن وجود ندارد و غالباً حرکت آن رو به‌سوی افول و سقوط است.
رهیافت: غدیر دارای پیامد معاد پذیری و معاد گستری در سبک زندگی انسانهاست.
به‌طورقطع، فلسفۀ هرکسی از پذیرش و انکار آخرت و معاد، تأثیر مستقیمی بر سبک زندگی شخص می‌گذارد؛ زیرا کسی که قیامت و معادی را باور ندارد، پاسخ‌گوی رفتار و گفتار و کردار خویش نخواهد بود و اگر توان و قدرت داشته باشد قوانین را کنار می‌نهد و بر خلاف آن عمل می‌کند؛ زیرا ترسی از مجازات و بازخواست ندارد؛ اما کسی که به قیامت باور دارد، پاسخ‌گوی رفتار و کردار خویش است، قوانین الهی معیار حرکت اوست چراکه از مجازات الهی و محاسبه سخت الهی ترس دارد.
پی‌نوشت:
1. متن خطبه غدیر: ... لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ؛ سوره حدید(57): 5، «لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ»
2. متن خطبه غدیر: ... مَحْموداً لايَزالُ وَ مَجیداً لایَزولُ وَ مُبْدِئاً وَ مُعیداً وَ کُلُّ أَمْرٍ إِلَیْهِ یَعُودُ.
3. انصاری، خطبه غدیر، ص 55.
4. بقره(2): 24؛ همان، خطبه غدیر، ص 37.
5. برای نمونه: بقره: 45 - 46 - 155 - 156؛ اعراف: 29 - 120 - 126؛ مطففین: 1 - 5؛ زخرف: 13 - 14؛ هود: 123؛ اعراف: 29 و ... .