جایز دانستن اقامه نماز مستحبی عید غدیر به جماعت توسط برخی فقیهان شیعه، دلیل بر جایز بودن به جماعت خواندن هر نماز مستحبی مانند نماز تراویح نیست. دلیل کسانی که به جماعت خواندن نماز عیدغدیر را جایز می دانند، ناتمام است.
عید غدیر خم یک روز جاودانه در اسلام است. روزى كه پيامبرصلى الله عليه وآله در آن روز، سرنوشت امت مسلمان را تعيين فرمود و امام اميرالمؤمنين على عليه السلام را به عنوان جانشین خویش بر مسلمانان گمارد و سکّان امامت و خلافت را به وی سپرد.
بدین سان شيعه غدير را روز عيد می‌دانند؛ چرا که در آن روز، ريشه اصلى كيان باورهای ايشان فراهم آمده است.[1]
اهمیت نماز عید غدیر
نماز عید غدیرعبادتی است که فقهای شیعه در کتاب‌های فقهی به استحباب آن فتوا داده‌اند.[2] مشروع بودن این نماز تا آنجاست که فقیه نامدار شیعه، صاحب جواهر در این باره می‌گوید: «هیچ دیدگاه متفاوتی در میان فقهای قدیم و جدید شیعه پیرامون استحباب نماز عید غدیر یافت نکردم.»[3]
بی‌شک سخن فقهای شیعه بر گرفته از احادیث فراوانی است که در این زمینه نقل شده است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «صِيَامُ يَوْمِ غَدِيرِ خُمٍّ يَعْدِلُ صِيَامَ عُمُرِ الدُّنْيَا...؛[4] روزه روز عید غدیر با روزه تمام عمر برابر است و هر کسی که دو رکعت نماز مخصوص این روز را بخواند، نزد خداوند پاداشی برابر با هزار حج و هزار عمره خواهد داشت و بی‌گمان خواسته‌های دنیایی و آخرتی‌اش برآورده می‌شود.»[5]
جایز نبودن نماز مستحبی به جماعت
پیرامون اقامه نمازهای مستحب به جماعت، میان شیعه و سنی اختلاف وجود دارد. اهل تسنن با تحریف سیره پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله، خواندن نماز مستحبی به ویژه نماز تراویح به جماعت را از سنت‌های نبوی برشمردند؛ در حالیکه اهل بیت علیهم‌السلام که وارثان حقیقی علم نبوی هستند، به شدت از این عمل نهی کرده‌اند.[6]
مانند این روایت از امام رضا علیه السلام که در پاسخ به پرسش مأمون پیرامون تعالیم اسلام واقعی و صحیح، فرمودند: «به جا آوردن نماز مستحبی به صورت جماعت، جایز نیست؛ زیرا این رفتار بدعت‌آمیز است و سرنوشتی جز آتش جهنم ندارد.»[7]
به جماعت خواندن نماز عید غدیر
با این وجود برخی از فقهای شیعه در مورد برپایی نماز مستحبی عید غدیر، از این قاعده مهم در مکتب شیعه رویگردان شدند و به جماعت خواندن آن را جایز دانستند.[8] هرچند شیخ مفید در هیچ یک از کتب خویش، خواندن نماز عید غدیر به جماعت را توصیه نکرده، اما در برخی نقل‌های غیر معتبر گزارش شده که ایشان نماز عید غدیر را به جماعت خوانده است.[9]
مهمترین دلیل فقیهانی که به جماعت خواندن نماز عید غدیر را جایز دانستند، روایتی است که مضمون آن گزارش لحظه به لحظه از واقعه غدیر خم می‌باشد؛ در این گزارش آمده: «هنگامى كه پيامبر از حجة الوداع بازمی‌گشت، به محل غدير خم فرود آمد، نزدیک ظهر بود. پيامبر فرمان داد تا بار از شتران برگيرند و روى هم قرار دهند.»
ادامه روایت که حضرت به نماز جماعت دعوت کرد، سپس دو رکعت نماز خواندند.»[10] سبب شده تا برخی از فقیهان برداشت متفاوتی داشته باشند.
نارسایی دلیل جواز جماعت در نماز عید غدیر
با چشم پوشی از ضعف سند این روایت، مفهومی که از این روایت برداشت شده آن است که پیامبر مردم را به نماز جماعت فرا خواند، همین دلیل جایز بودن نماز به جماعت است. اما چنین برداشتی صحیح نیست؛ زیرا احتمال دارد مقصود پیامبرآن بوده که مردم برای خواندن نماز جمع شوند نه آنکه برای خواندن نماز به جماعت گرد بیایند.[11] حتی در ادامه این روایت نقل شده که حضرت خودشان به تنهایی دو رکعت نماز اقامه کردند و اشاره‌ای به اقتدای مردم به ایشان نشده است.
بنابراین نارسایی و ضعیف بودن این روایت از یک سو، و از سوی دیگر قطعی و مسلم بودن دلیلی که از خواندن نمازهای مستحبی به جماعت نهی می‌کند، جماعت خواندن نماز عید غدیر را نمی‌توان به به تعالیم شریعت اسلامی نسبت داد، لذا فقهای شیعه نیز در این مساله تفاوت نظر داشته و بسیاری از آنها قائل به احتیاط شده‌اند.[12]
پی‌نوشت:
1. عطائی، تحليلى از زندگانى امام هادى، ص: 207.
2. طوسی، النهاية، ص: 141 ؛ حلی، المنتهى، ج6، ص: 152.
3. نجفی، جواهر الكلام، ج12، ص: 215.
4. عاملی، وسائل الشيعة، ج8، ص: 89.
5. نماز عید غدیر، نشریه فرهنگ کوثر، شماره 2.
6. طوسی، تهذيب الأحكام، ج3، ص: 70-69.
7. صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج2، ص: 124.
8. حلبی، الكافي في الفقه، ص: 160.
9. بهبهانی، مصابيح الظلام، ج8، ص: 261.
10. مفید، المقنعة، ص: 203.
11. موسوعة الإمام الخوئي، ج17، ص: 34.
12. العروة الوثقى (المحشى)، ج3، ص: 115.