نقش معاویه در شهادت امام حسین علیه‌السلام و اسارت اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله انکار شدنی نیست. عدم بیعت با حضرت علی علیه‌السلام و تحریف مسیر خلافت و پایه گذاری سب و لعن حضرت امیر علیه‌السلام و دشمنی اهل بیت و در نهایت مسلط ساختن یزید بر مسلمین منجر به این مصیبت بزرگ شد.
آغاز سال 61 هجری همراه شد با یکی از تلخ‌ترین صحنه‌های تاریخ؛ تنها 5 دهه بعد از شهادت پیامبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و درست در زمانی که هنوز بسیاری از کسانی که پیامبر را درک کرده بودند، در حال حیات بودند و سخنان پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در مورد امام حسین علیه‌السلام را شنیده بودند؛ با این‌حال هزاران نفر از مسلمانان به جنگ امام حسین فرزند پیامبرشان رفتند و او و اهل‌بیت و یارانش را پس از محاصره و منع آب، در اوج عطش به شهادت رساندند.
مسلمان نماهایی که برای رسیدن به دنیا و تقرب به یزید و ابن زیاد، سر از پا نمی‌شناختند و صدها زخم بر تن پسر فاطمه زدند و عزیزانش را در برابر چشمانش به شهادت رساندند و به همین نیز بسنده نکرده و پس از کشتن امام، بر تن او اسب دواندند. به غارت خیمه‌های امام حسین و آتش زدن آن‌ها پرداخته و اهل‌بیت پیامبرشان را با خواری و خفت به کوفه و شام به اسارت بردند؛ اسارتی که امام زین‌العابدین علیه‌السلام درباره‌اش فرمود: «یَا لَیتَ اُمّی لَم تَلِدنی وَ لَم اَکُن یَزید یَرانی فِی البِلاد اَسیرا؛ یعنی ای‌کاش مادرم مرا نزاییده بود تا اینکه کسی مانند یزید مرا اسیر ببیند.»[1]
من از تحریر این غم ناتوانم که تصویرش زده آتش‌به‌جانم
تو را طاقت نباشد از شنیدن شنیدن کی بود مانند دیدن
نقش معاویه در پی‌ریزی این جنایت چه بود؟
1. خودداری معاویه از بیعت با خلیفه مسلمین
اولین بدعتی که معاویه گذاشت، عدم بیعت با امیرالمؤمنین علیه‌السلام در آغاز خلافت بود، معاویه با رد کردن فرستاده حضرت از بیعت با خلیفه مسلمین سر باز زد و شام را تسلیم آن حضرت نکرد.[2] خودداری معاویه از بیعت، آغازگر مسیری بود که در ادامه آن دشمنی با اهل‌بیت علیهم السلام رواج پیدا کرد.
2. بدعت‌گذاری سب و لعن حضرت علی علیه‌السلام
از بدترین بدعت‌هایی که معاویه در دوران حکومت خویش بنا گذاشت، بدعت سب و لعن حضرت علی علیه‌السلام بود، به‌گونه‌ای که نقل‌شده است: «إنَّهُ كَانَ فِي أيَّامِ بَنِي أُمَيَّةَ أكْثَرُ مِنْ سَبْعِينَ ألْفَ مِنْبَرٍ يُلْعَنُ عَلَيْهَا عَلِيُّ بْنُ أبِي طَالِبٍ بِمَا سَنَّهُ لَهُمْ مُعَاوِيَةُ فِي ذَلِكَ؛ در زمان بنی امیه بر اساس سنّتی كه معاویه بنا نهاد بر فراز بیش از هفتاد هزار منبر، علی بن ابی‌طالب مورد لعن قرار می‌گرفت».[3]
وجود هفتاد هزار منبر و رسانه برای نفرت پراکنی علیه اهل‌بیت باعث شد تا بخش زیادی از مردم که تازه‌مسلمان نیز بودند، بنی امیه را محور اسلام و خاندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بدانند و با شخصیتی چون امیرالمؤمنین علیه‌السلام و فرزندانش به دشمنی بپردازند. آثار چنین نفرت پراکنی را در ورود اسرای اهل‌بیت به شام می‌بینیم که مردم شام برای شادی در عزای اهل‌بیت، دست از پا نمی‌شناختند.
3. تبدیل خلافت به سلطنت و مسلط ساختن یزید بر امور مسلمین
معاویه پس از صلح با امام حسن علیه‌السلام متعهد شد تا برای پس از خود جانشینی تعیین نکند؛ اما با زیر پا گذاشتن مفاد صلح فرزند فاسق و شراب‌خوار خود یزید را به جانشینی خود تعیین کرد و برای رساندن فرزند ناخلف خود به حکومت از هیچ کاری دریغ نکرد.
امام حسین علیه‌السلام در همان زمان که معاویه برای ولیعهدی یزید تلاش می‌کرد، در جواب نامه‌ای که معاویه به او فرستاده بود، نوشت: ای معاویه! از خدا بترس و بدان که خداوند کتاب و پرونده‌ای دارد که هر عمل بزرگ و کوچکی را در آن ثبت می‌کند و بدان که خداوند جنایات تو را که به‌صرف ظن و گمان، مردم را می‌کشی و به‌محض اتهام، آنان را به بند می‌کشی و گرفتار می‌سازی و کودکی شراب‌خوار و سگ‌باز را زمام دار مسلمانان کرده‌ای، هرگز فراموش نخواهد کرد. تو با این کارها، خود را به هلاکت افکنده، دین خود را تباه ساختی و حقوق مردم را پایمال کردی.[4]
بدون شک مقدمات جریان کربلا و اتفاقات ناگوار آن و اسارت خاندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله حاصل تلاش‌هایی بود که دشمنان اهل‌بیت در چند دهه مرتکب شدند و نقش معاویه در این مصیبت بزرگ، اساسی و زیربنایی است. خودداری معاویه از بیعت با خلیفه مسلمین، غصب خلافت از امام حسن علیه‌السلام، پایه‌گذاری بدعت سب و لعن حضرت امیر علیه‌السلام و درنهایت سپردن خلافت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به جوانی هوس‌باز باعث شد تا یکی از بزرگ‌ترین مصیبت‌های تاریخ رقم خورد و بنی امیه که آزادشدگان پیامبر در مکه بودند، به تقاص آن اهل‌بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله را به اسارت ببرند.
پی‌نوشت:
[1] موسوعة كربلاء، ج2، ص440.
[2] http://ensani.ir/fa/article/67277.
[3] بحار الانوار، ج33، ص177.
[4] الامامة و السیاسة، ص 204.