سن، تاثیرمستقیمی بر اقتصاد یک کشوردارد وسالخوردگی جمعیت، تراز حساب جاری کشور را که نشان‌دهنده سلامت وضعیت اقتصادی آن كشور است، برهم می‌زند.
تغییر در ساختار سنی یک جامعه، بر متغیرهای کلیدی اقتصاد کلان، ازجمله نسبت‌های پسانداز و سرمایه‌گذاری، نرخ تورم و بهرهوری کلی اقتصادی ، تأثیر میگذارد. این مقاله به بررسی تحقیقات سایت گلوبال اروپا[1] می‌پردازد که روابط بین پیری جمعیت در اقتصادهای صنعتی توسعه یافته و حساب جاری آنها را تشریح می‌کند.
مفهوم شناسی تراز حساب جاری:
تراز پرداختها نشان‌دهنده كلیه روابط اقتصادی یك كشور با خارج(دولتی و خصوصی) در طول یک زمان مشخص می‌باشد. از آنجا كه كالا و خدمات معمولاً در دوره جاری مصرف می‌شوند، به این حساب، حساب جاری گفته میشود. حساب جاری مثبت یعنی كشور، وام‌دهنده است و حساب جاری منفی یعنی كشور بدهكار می‌باشد لذا تراز حساب جاری نشان‌دهنده سلامت وضعیت اقتصادی كشور است که متاثر از این فاكتورهاست: سیاست‌های صادراتی و وارداتی، نرخ برابری ارز، حساب ذخیره ارزی، نرخ تورم وسیاست‌های رقابتی.
وقتی جمعیتی در اقتصادهای صنعتی توسعه یافته، سالمند میشود، یعنی جمعیت شاغل نیز، در حال سالمندی است و نسبت افرادِ در سن کار، به افرادِ در سن بازنشستگی، در حال کاهش است. این تغییر جمعیتی، پیامدهای کلان اقتصادی قابل توجهی دارد که بر صادرات و واردات نیز تأثیر میگذارد.
تغییرات مربوط به سن در بهرهوری، پسانداز و تورم اثرگذار است و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد:
1. رابطه سن و کاهش بهرهوری نیروی کار در اقتصاد کلان:
با توجه به رابطه بین بهرهوری نیروی کار یک کارگر و سن او، میتوان یک رابطه U شکل معکوس را انتظار داشت؛ به این صورت که جوانانی که هنوز در حال تحصیل هستند یا در ابتدای کار خود هستند، معمولا بهرهوری نیروی کار پایینی دارند. با افزایش سن آنها، و افزایش دانش به دست آمده از طریق تجربه ؛ بهرهوری نیز افزایش و در سنین بالاتر، عملکرد فیزیکی و شناختی کاهش مییابد. در ابتدا، هنوز هم میتوان با تجربه آن را جبران کرد، اما با افزایش سن، میتوان انتظار کاهش بهرهوری نیروی کار را داشت. در حال‌حاضر، افراد، در اقتصادهای توسعه‌یافته به‌طور متوسط در سن 50 سالگی به بالاترین بهرهوری دست می‌یابند، و با پیری نیروی کار، بهرهوری اقتصاد کاهش خواهد داشت.
2. رابطه سن وکاهش نسبی نسبت پسانداز:
سه گروه سنی را میتوان از نظر‌‌‌‌توانایی جمع‌آوری پسانداز تقریباً متمایز کرد:
- جوانان و جوانان شاغل: این افراد یا اصلاً درآمدی ندارند یا فقط درآمد کمی دارند، بنابراین توانایی آنها برای پسانداز بسیار محدود یا وجود ندارد؛
- کارگران مسن: با افزایش سن و تجربه کاری، درآمد کسب شده به‌طور کلی افزایش مییابد. این افزایش درآمد، امکان انباشت پسانداز را افزایش می‌دهد؛ ضمن اینکه این گروه سنی انگیزه بالایی هم برای پسانداز برای دوران سالمندی دارد؛
- افراد در سن بازنشستگی: از آنجایی که حقوق بازنشستگی کمتر از درآمد ناشی از کار است، توانایی افراد در سن بازنشستگی برای انباشت پسانداز کاهش مییابد. در عین حال، دارایی‌های انباشته شده در مرحله استخدام تا حدی خرج میشود، تا سطح زندگی مادی حفظ شود. این مساله منجر به پس‌‌‌‌انداززدایی میشود. در جامعه‌ای که افراد زیادی در سن بازنشستگی و نسبتاً کمی در سن کار هستند، نسبت پس‌اندازهای کلان اقتصادی (که به عنوان نسبت پس‌اندازهای کلان اقتصادی به تولید ناخالص داخلی تعریف میشود) کاهش مییابد.
3. افزایش نرخ تورم وابسته به سن:
تأثیر پیری جمعیت بر نرخ تورم یک کشور را میتوان با مقایسه مقدار کالاهای تولید شده توسط گروه‌های سنی مختلف با مقدار کالاهای مصرفی تخمین زد. اگر گروه سنی خاصی بیش از تولید خود کالا و خدمات مصرف کنند، این امر اثر افزایشی قیمت دارد. این مساله در مورد کودکان، جوانان و مستمری‌بگیران صدق می‌کند، به‌طوری که میتوان از این گروه اثر تورم فزاینده‌ای انتظار داشت.
از سوی دیگر، گروه‌های سنی که اعضای آن در تولید کالا نقش دارند، تمایل دارند اثر کاهنده‌ای بر تورم داشته باشند. این در مورد همه کسانی که شاغل هستند و پسانداز می‌کنند، صدق می‌کند. با افزایش تعداد افرادِ در سن بازنشستگی، میتوان انتظار داشت که تورم افزایش یابد. بنابر این کاهش ترازِ حساب جاری یک کشور، با سن افراد مرتبط است.
عوامل مهم تعیین کننده تراز حساب جاری، رقابت بین المللی و تقاضای داخلی است، باید گفت مشخصه جامعه سالخورده، کاهش بهرهوری نیروی کار و افزایش سطح قیمت است، لذا رقابت بین‌المللی اقتصاد، کاهش پیدا می‌کند؛ درنتیجه در این جامعه، کالاها و خدمات کمتری صادر خواهد کرد و به جای آن، تمایل بیشتری به واردات دارد. این امر منجر به کاهش موجودیِ حسابِ جاری میشود.
نسبت بالای افراد مسن، منجر به کاهش نرخ کلی پسانداز میشود. در عین‌حال، این بدان معنی است که سهم تقاضای مصرف‌کننده در تولید ناخالص داخلی، در حال افزایش است. در نتیجه، کالاها و خدمات کمتری برای صادرات باقی می‌ماند. بنابراین، تفاوت بین صادرات و واردات، در حال کاهش می‌باشد. لذا اگر کشوری قبلاً کسری حساب جاری داشته باشد، این کسری بزرگتر میشود.[2]
پی‌نوشت:
[1]. سایت اروپای جهانی globaleurope وابسته به بنیاد بِرتِلسمان Bertelsmann در آلمان است که یک شرکت رسانه‌های گروهی و مطبوعاتی است، که با درآمد ۱۵٫۲۵۳ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۱ میلادی، رتبه دوم را در میان شرکت‌های رسانه‌ای جهان در اختیار دارد. ویکی پدیا: برتلسمان، https://b2n.ir/wiki.Bertelsman.
[2].?https://b2n.ir/globaleurope. Demographics and Foreign Trade: What Are the Effects of an Aging Population on the Current Account Balance of an Economy.