استرالیا همچون آینه‌ای، تصویر آینده جمعیتی ایران را بازتاب می‌دهد! اگربخواهیم تصویر آینده سالمند ایران را هم‌اکنون ببینیم، می‌توانیم نگاهی به شرایط کنونی کشوراسترالیا داشته باشیم.
سالمندی جمعیت یک کشور، وضعیت هولناکی است که تمام عناصر موثر یک جامعه، نظیر منابع نیروی انسانی، اقتصاد، امنیت، پیشرفت‌های علمی، تحرک، نشاط و... را با خود به گرداب نابودی خواهد کشاند واسترالیا با این خطر مواجه شده است.
بررسی سالمندی در استرالیا، فرصت‌خوبی است برای پیش‌بینی آینده هولناک سالمندی در ایران که درصورت عدم اقدام به‌موقع برای پیشگیری، چه‌بسا دیگر علاجی وجود نداشته باشد.
خوب است برای آشنایی بیشتر با وضعیت جمعیتی استرالیا نگاهی به آمار جمعیت، نرخ رشد جمعیت[1]،و نرخ باروری[2] این کشور داشته باشیم.
جمعیت استرالیا و پیش‌بینی آن براساس آمارسایت‌جهانی وُردمِترز[3]:
سال 1960 .................................... 10,242,076
سال 1970 .................................... 12,793,034
سال 1980 .................................... 14,588,405
سال 1990 .................................... 16,960,597
سال 2000 .................................... 18,991,431
سال 2010 .................................... 22,154,679
سال 2020 .................................... 25,499,884[4]
نرخ‌رشدجمعیت استرالیا:
سال 1960 .................................... 2.00
سال 1970 .................................... 2.00
سال 1980 .................................... 1.2
سال 1990 .................................... 1.5
سال 2000 .................................... 1.2
سال 2010 .................................... 1.6
سال 2020 .................................... 1.3
سال 2021 .................................... 0.2[5]
نرخ‌باروری‌کل استرالیا:
سال 1960 .................................... 3.45
سال 1970 .................................... 2.86
سال 1980 .................................... 1.89
سال 1990 .................................... 1.90
سال 2000 .................................... 1.76
سال 2010 .................................... 1.93
سال 2020 .................................... 1.58[6]
آنچه آمار نشان می‌دهد حاکی از این است که بیش از 40 سال است نرخ‌باروری‌کل، زیر نرخ‌جانشینی است،[7] و روند کاهش‌جمعیت و سالمندی در آن مشهود است و این باعث شده استرالیا معمولا مهاجرپذیر باشد.[8]
در یک پژوهش‌علمی، درباره وضعیت سالخوردگی استرالیا آمده است:
حدود نیمی از افراد بالای ۸۵ سال در استرالیا، نیازمند خدمات مراقبتی جدی درزمینه سلامت هستند. با توجه به تمام‌شدن سریع نقدینگی حساب‌های بازنشستگی آن‌ها، جمعیت‌سالمند کم‌درآمدِ فاقد منزل مسکونی، نگرانی اصلی هستند؛ چراکه نقدینگی حساب بازنشستگی آن‌ها، خیلی‌زود تمام می‌شود و باید ده‌ها سال از طریق صندوق‌های بازنشستگی به آن‌ها کمک شود. برای تامین این هزینه‌سنگین، استرالیا باید اقتصاد خود را تقویت نماید.[9] باید گفت: اولین عارضه سالمندی جمعیت، هزینه بالای آن در صندوق‌های بازنشستگی است که بارها در هشدارهای جمعیتی به آن اشاره شده است.[10]
در ادامه برای روشن شدن تاثیر سالمندی بر کشور به چند مقدمه اشاره می‌کنیم:
1. با توجه به هزینه بالای سالمندی، تامین این هزینه، نیازمند تامین وتقویت اقتصاد کشور است و این تامین، نیازمند پشتوانه عظیم منابع انسانی در سن کار و جوانی است.
2. کشور سالمندی که پشتوانه منابع انسانی در سن کار ندارد، باید با مهاجرپذیری آن را تامین کند.
3. تشویق مهاجران برای تامین نیروی‌انسانی باید مبتنی بر خدمات ویژه‌ای باشد که در رقابت بین مهاجرپذیری کشورها، آن‌ها را ترغیب به مهاجرت به آن کشورخاص کند و به‌گونه‌ای تداوم داشته باشد که آن‌ها را نگه دارد.
4. تداوم کاهش جمعیت کشورها در آینده می‌تواند منجر به ممنوعیت خروج نیروی‌انسانی در سن کار برای مهاجرت شود. در نتیجه نمی‌توان همیشه به تامین مهاجر برای تامین جمعیت واقتصاد یک کشور امیدوار بود و معضلات سالمندی جمعیت در نهایت کماکان باقیست.
معضل دیگر سالمندی، تعاملات اجتماعی سالمندان است. به‌طور مثال در یک بررسی آمده است: «اگر فرد سالمند در محله‌ای مناسب با قابلیت پیاد‌ه روی مستقر باشد، ممکن است تعاملات اجتماعی مانع تنهایی او شود. اما برای افراد فاقد خودرو ومستقر در نواحی دورتر یا فاقد مکان پیاده‌روی یا حمل ونقل عمومی، چه راهکاری برای ارتباط وجلوگیری از تنهایی وجود دارد؟ به‌یقین استفاده از فناوری دیجیتال و واقعیت‌مجازی، راهکار خوبی برای رفع این معضل نیست. انسان‌ها به روابط واقعی و مستمر نیاز دارند تا از نظر ذهنی، فعال و سالم و شاد بمانند».[11]
نکته دیگر ساختار بهداشت ودرمان برای سالمندان است و ایران‌اسلامی باید این موضوع را در اولویت ودستورکار خود قرار دهد. در استرالیا دو میلیون کادر بهداشت ودرمان مشغول کار هستند اما چون نیروی انسانی به دلیل سالخوردگی، کم است، ساعات کاری، زیاد و نامعمول می‌شود. همین مسئله فشار کاری روی افراد را بالا می‌برد و چون جذابیت کاری لازم در مراکز درمانی و مراقبت از سالمندان وجود ندارد، باعث فرسودگی شغلی می‌شود و لذا افراد این مشاغل را رها می‌کنند؛ مگر اینکه هزینه این خدمات افزایش پیدا کند. از طرف دیگر هزینه بالا باعث می‌شود این خدمات از دسترس افراد با درآمد کمتر خارج شود.[12]
در پایان باید گفت عوارض سالمندی جمعیت جدی است و اگر جمعیت جوان ایران پایدار نماند، امروزِ استرالیا می‌تواند آینده ایران عزیز باشد.
پی‌نوشت:
[1]. نرخ رشد جمعیت : مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به صد نفر از همان جمعیت را گویند.
[2]. نرخ باروری کل(t.f.r): یا نرخ فرزندآوری (Total fertility rate)، میانگین تعداد فرزندانی است که به ازای هر زن ۱۵ تا ۴۹ سال متولد شده است.
[3]. worldometers
[4]. Australia Population، https://b2n.ir/wmp.austra
[5]. australia population growth rate، https://b2n.ir/pgr.austra
[6]. Australia/Fertility rate، https://b2n.ir/pr.austra
[7]. نرخ جایگزینی یا جانشینی(Replacement rate): میزان کلی باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت جدید می‌شود. این نرخ برای هر مادری در سطح جهانی 2.3 خواهد بود عدد 2، فرزندانی است که در سن بزرگسالی به سن زادآوری می‌رسند و عدد 3، فرزندانی که تا پیش از سن زادآوری از دنیا می‌روند. دراین نرخ، جمعیت جهان در رشد جمعیت صفر می‌ماند.
[8]. ایرنا: کاهش رشد جمعیت استرالیا وتلاش برای از سرگیری ورود کارگران مهاجر، https://irna.ir/xjFfKY
[9]. Australia’s ageing-population crisis is almost upon us، https://b2n.ir/indily.austra
[10]. تاثیر سالمندی جمعیت بر آینده ونظام بازنشستگی ایران، بهاره دهقانی و همکاران، پژوهشگاه علوم‌انسانی ومطالعات فرهنگی، دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، دوره 6، ش1، 99، ص262.
[11]. مسیر اقتصاد: پیری جمعیت معضل بزرگ اقتصاد استرالیا، https://b2n.ir/igtes
[12]. همان.