برخی اسلامی بودن انقلاب را انکار می‌کنند و آن را صرف یک حرکت معنوی، ولی غیر اسلامی می‌نامند، این تحلیل غلط، ناشی از عدم درک حقایق تاریخی، اراده و خواست مردم و نیز گرایش به مدرنیته بودن است.
انقلاب سال 1357 اسلامی بود یا الهی؟ متاسفانه برخی می‌خواهند با طرح این پرسش بین الهی و معنوی بودن انقلاب و اسلامی بودن آن تفکیک قائل شوند.[1] دلایلی که برای الهی بودن و نفی اسلامی بودن انقلاب مردم ایران می‌توان مطرح کرد از این قرارند:
1. گسترده بودن چتر معنویت و انحصاری بودن دایره شریعت و اسلام
در انقلاب ایران اقشار مختلف و گروه‌های فکری و اعتقادی متنوع حضور داشتند و این خود گواه بر این است که خواست معنوی انقلاب، منحصر در اسلام نبوده است .
2. نگاه معنوی ازآن‌جهت که تکثرگرایانه است و عموم انسان‌ها را در برمی‌گیرد با عصر مدرن و پیچ تاریخی زمانه، تناسب دارد؛ اما بنیادگرایی اسلامی، انحصارگرا است و با تغییرات سال 57 تناسب ندارد. جریان انقلاب، مدرن شدن ایران را در سایه معنویت می‌خواست و اسلامی نامیدن آن توسط روحانیت باعث انحراف و غصب انقلاب شد.
تفسیر دلبخواهی تاریخ
چنین تفسیرهایی مصداق تام تفسیر به رأی و دخالت دادن علاقه‌ها و پیش‌داوری‌ها در فهم حقایق است؛ زیرا اینگونه تحلیلگران شریعت و دین اسلام را عقب‌گرد دانسته و مدرنیته را روح جاری زمانه و امری ناگزیر تلقی می‌کنند؛ از این‌رو خواست اکثر مردم را با قالب فکری خود، به‌زور هم که شده تطبیق خواهند داد. چون معنوی بودن انقلاب و خواست اکثریت بودن آن، امری انکارناپذیر است، پس باید این دو امر را در راستای مدرنیته درک کرده و اسلامی بودن را که با مدرنیته جور درنمی‌آید، انکار کنند!
اسلام، معنویت موردنظر مردم
درست است که معنویت در معنای عام خود شامل دیدگاه‌های متعدد و متنوع می‌شود، حتی برخی اشخاص، شیطان‌پرستی و عرفان‌های بدعت‌گذار و انحرافی را نیز به معنای عام معنوی حساب می‌کنند، اما اندکی دقت به شعارهای مردم ایران در انقلاب 57 منظور از معنویت و خداپرستی را مشخص می‌کند.
دینی‌ترین انقلاب عصر حاضر که هنوز زنده است با شعارهای اسلامی و با رهبری یک مرجع تقلید شیعه اسلامی آغاز شد و به ثمر نشست. گروه‌هایی مانند کمونیست‌ها و ملی‌گرایان برخلاف ادعای مطرح‌شده، دغدغه معنویت نداشتند. برای کمونیست‌ها معنویت امری روبنایی و بسیار فرعی و نسبی محسوب می‌شد و برای ملی‌گرایان، استقلال و آزادی‌های سیاسی هدف اصلی بود. روحانیت قدرت نظامی و اجبار به مردم نداشت تا بخواهد اسلامی بودن را در بحبوحه انقلاب به مردم تحمیل کند. با اولین انتخابات مشخص شد که اکثریت مطلق مردم راهشان از این گروه‌ها جداست و جمهوری اسلامی حرف اول و آخر آن‌هاست. هیچ گروهی در ایران یافت نمی‌شود که گفته باشد ما فقط معنویت را می‌خواهیم، اگرچه معنویت بودائی یا هندو باشد.
جدا کردن اسلامی بودن انقلاب 57 از الهی بودن آن و نفی اسلامی بودن آن با حقایق تاریخی تناسب ندارد و ناشی از تفکر غرب‌گرا و بیشتر شبیه بیان آرزوهاست تا یک مطلب علمی و واقع‌گرایانه.
[1]. هم‌میهن، در وضعیت پیشاسیاسی معطل‌مانده‌ایم: https://b2n.ir/n04394.