مأموریت اساسی حکومت اسلامی، توسعه اخلاق و گسترش و ترویج مکارم در جامعه بشری است. تمام شریعت و احکام اجتماعی دین که به تشکیل حکومت اسلامی می‌انجامد در راستای اخلاق معنادار خواهد شد. برخورد نیک و اخلاقی مأموران حکومتی با مردم، نقش مهمی در ایجاد محبوبیت برای حکومت اسلامی و جلب خشنودی عمومی ایفا می‌کند.
بر هیچ عاقلی پوشیده نیست که حکومت‌ها در تعیین سرنوشت و ساختن شخصیت شهروندان خود، تاثیر بسزایی دارند. دین اسلام نیز که شعار تشکیل حکومت جهانی و الهی را سر داده، نسبت به سرنوشت عموم مردم بی‌توجه نبوده و پیامبران را با هدف تربیت و تزکیه انسان‌ها، مأمور مبارزه با حکومت‌های فاسد و ایجاد حکومت‌های سالم کرده است . [1] بنابراین، مأموریت اساسی حکومت اسلامی، توسعه اخلاق و گسترش و ترویج مکارم در جامعه بشری است و خاتم الانبیا صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز هدف مهم رسالت خویش را تکمیل نیکی‌های اخلاقی اعلام کرد.[2]
اخلاق، ماموریت اصلی
پس حکومت اسلامی در راستای توسعه اخلاق و گسترش و ترویج مکارم در جامعه بشری اهتمام می‌ورزد و تمام شریعت و احکام اجتماعی دین که به تشکیل حکومت اسلامی می‌انجامد در راستای اخلاق معنادار خواهد شد. تمام وظایف و اختیارات حکومت اسلامی و ولی جامعه مسلمین این است که زمینه‌های شکوفایی معنوی و تعالی اخلاقی مردم را فراهم کند و عوامل این تعالی و شکوفایی را فعال سازد.
زعیم جامعه اسلامی خواه پیامبر، خواه امام معصوم و خواه فقیه جامع الشرایط، تمام وظايف و مأموریتش در راستای گسترش و نهادینه کردن فضایل و مکارم اخلاقی معنا پیدا می‌کند. بنابراین سخن از توسعه اخلاق در حکومت اسلامی، گفتگو از عالی‌ترین هدف و رسالت حکومت اسلامی است و بی‌توجهی به این موضوع پیامدهای منفی در پی خواهد داشت.[3]
چیستی اخلاق در اسلام
اخلاق، دانش و توانایی خوب زیستن و درست زندگی کردن است و این تعریف شامل تمام ابعاد حوزه شخصی و عمومی زندگی شهروندان جامعه اسلامی و بلکه هر انسانی می‌شود. همچنین حکومت، مسؤول تأمین هر آن چیزی است که برای «خوب» زیستن شهروندان لازم است.
البته تعریف زندگی خوب از منظر سکولار با نگاه اسلامی متفاوت است؛ از دیدگاه سکولار، خوبی در زندگی رویکردی صرفاً رفاه‌طلبانه و منفعت‌جویانه دارد، اما رویکرد اسلام به خوبی در زندگی، رویکردی اخلاقی است و حتی رفاه و مصالح را نیز از منظری اخلاقی ارزیابی می‌کند و ازاین‌رو در صورتی که رفاه‌خواهی با ارزش‌های اخلاقی و کمالات فردی و سعادت اجتماع در تعارض قرار گیرد، روی آن خط بطلان می‌کشد.[4]
تاثیر کارگزاران اخلاق‌مدار
یکی از راه‌های موثر برای دعوت به اسلام، رفتارهای اخلاقی در برابر دیگران است. امام صادق علیه‌السلام فرمودند:«با رفتار خویش مردم را به مسیر صحیح دعوت کنید.»[5] اهمیت اجرای این نکته در میان کارگزاران حکومت اسلامی دو چندان می‌شود. اسلام، حاکم و کارگزار را پدری مهربان می‌داند که باید با فرزندان خویش، محبت‌آمیز رفتار کند.[6] برخورد نیک و اخلاقی مأموران حکومتی با مردم، نقش مهمی در ایجاد محبوبیت برای حکومت اسلامی و جلب خشنودی عمومی ایفا می‌کند. بنابراین تنظیم صحیح رابطه کارگزاران با مردم، تأثیر مثبتی در ارتقای اخلاقی جامعه خواهد داشت.
ارتباط مستقیم اخلاق و اصول دین
یکی از اموری که همه انسان‌ها را در هر جایگاهی که باشند، از انحرافات بازمی‌دارد، گرایش‌های معنوی و تقویت بنیان‌های عقیدتی است. عالمان اسلامی به خوبی تمام اصول باورهای عقیدتی اسلام را با براهین عقلی و مستدل به اثبات رسانده‌اند و هدف اصلی آنان، تقویت این باورها در میان مسلمانان بوده است.
نیازمندی کارگزاران حکومت اسلامی به اصول عقیدتی اسلامی بیش از دیگر آحاد جامعه می‌باشد؛ زیرا آنان در معرض مسائل دنیوی و دنیاخواهی قرار گرفته‌اند و شیطان درون و بیرون هر لحظه برای انحراف آنان تلاش می‌کند. حال آنکه کارگزار حکومت اسلامی که از اصول مسلم دینی همانند خداباوری و ترس از معاد واکسینه شده، در برابر مردم و ارباب رجوع، خود را مسئول دانسته و رفتار اخلاقی را در دستور کار خود قرار می‌دهد.[7]
پی نوشت
[1]. بقره/129 ؛ حدید/25.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، دوم، دار إحياء التراث العربي، 1402، ج68، ص: 373.
[3]. چیستی توسعه اخلاق در حکومت اسلامی و شاخص های سنجش آن، نشریه حکومت اسلامی، شماره 47.
[4]. يادداشتهاى استاد مطهرى، اول، صدرا، 1378، ج11، ص: 287-288.
[5]. حِمیَری، قرب الإسناد، اول، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، 1413، ص: 77.
[6]. کلینی، محمد، الكافي، چهارم، دار الكتب الإسلامية، 1407، ج1، ص: 407.
[7]. ضرورت مراعات اخلاق و رفتار اعتقادی کارگزاران حکومت دینی از منظر امیر المونین علیه السلام، نشریه پژوهش و مطالعات اسلامی، شماره 18.