شهربانو، همسر امام حسین علیه السلام و مادر امام سجاد علیه السلام از خانواده ایرانی است، اما در مورد اینکه ایشان دختر یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی باشد یا از خاندانهای مطرح و بزرگ ایرانی بوده، هنوز هم بین تاریخشناسان و پژوهشگران این عرصه تفاوت نظرهایی وجود دارد.
![](https://btid.org/sites/default/files/media/image/10292452-2150-b_2083.jpg)
آیا این مطلب صحت دارد که مادر امام سجاد علیهالسلام از خانواده سرشناس ایرانی بود؟
بله. مادر امام زینالعابدین علیه السلام یکی از خانمهای از خانوادههای اصیل، سرشناس و باشرافت ایرانی بود. در منابع تاریخی نام آن بانوی بزرگوار شهربانو یا شاه زنان عنوان شده است. البته گفته شده که ایشان در همان زمان تولد امام سجاد علیه السلام از دنیا رفت و این مطلب به آن معنا است که امام سجاد علیه السلام مادر به خود ندیده است. بر اساس این نقل مشخص میشود که این بانو در سال 61 هجری در دنیا نبوده که بخواهد در کربلا حضور داشته باشد.
ماجرای ازدواج امام حسین علیه السلام با شهربانو
اصولاً چه اتفاقی افتاد که امام حسین علیه السلام با این خانم که از خانواده ایرانی بود، ازدواج کردند؟
این مطلبی که گفته میشود شهربانو، یعنی همسر امام حسین علیه السلام و مادر امام سجاد علیه السلام از خانواده ایرانی بوده صحت دارد، اما در مورد اینکه ایشان دختر یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی باشد یا از خاندانهای مطرح و بزرگ ایرانی بوده، هنوز هم بین تاریخشناسان و پژوهشگران این عرصه تفاوت نظرهایی وجود دارد.
بسیاری از محققان این موضوع را رد کردهاند که شهربانو دختر یزدگرد سوم پادشاه ساسانی بوده باشد. با وجود این مطلبی از شیخ مفید نقل شده مبنی بر اینکه گروهی از ایرانیها در دوران خلافت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام شورش کردند. حاکمی که از سوی آن حضرت تعیین شده بود، این شورش را آرام کرد و عدهای از شورشگران در این ماجرا دستگیر شدند. این افراد به خدمت امام علی علیه السلام برده شدند. میان آنها دو خواهر از خانوادههای سرشناس ایرانی بودند.
وقتی این دو خواهر که یکی از آنها شهربانو بود، مدارا، مهربانی، شخصیت والا و حسن خلق امام علی علیه السلام را مشاهده کرد از ایشان درخواست کرد که به همسری ایشان درآید. اما آن حضرت فرمودند که "اگر مایل باشید شما را به عقد فرزندم دربیاورم". شهربانو از این مطلب استقبال کرد و به این صورت به همسری امام حسین علیه السلام مفتخر شد. خواهر این بانو هم با یکی از مسلمانهای برجسته و مشهور در کوفه ازدواج کرد.
این مطلب تا چهاندازه اعتبار و سندیت دارد؟
بهنظر میرسد که این نقل معتبرتر از سایر روایتها باشد و البته ارتباطی با فتوحات دوران خلفای سهگانه ندارد.
مزار مادر امام سجاد علیهالسلام
موضوع دیگری که درباره مادر امام سجاد علیه السلام عنوان میشود، آن است که گفته میشود مزار ایشان بالای کوه بیبی شهربانو در نزدیکی تهران قرار دارد، آیا این مطلب صحت دارد؟
درباره مزار مطهر مادر امام زینالعابدین علیه السلام اشتباهات فاحش و مشخصی وجود دارد؛ اول این که همان طور که اشاره شد، مادر آن حضرت در زمان وضع حمل و تولد امام سجاد علیه السلام از دنیا رفته و آن حضرت مادر به خود ندیدهاند، به این صورت این مطلبی که گفته میشود این خانم همراه با امام حسین علیه السلام بوده و در روز عاشورا زمانی که امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند، سوار بر اسبی شده است و ایشان را تعقیب کردند تا به ایران رسیدند و در این منطقه وارد کوه شد و کوه به هم آمد، تنها افسانه و داستان خیالی است و سندیت ندارد.
گر قرار بوده باشد که کسی از واقعه جانسوز کربلا و اسارت و رویدادهای سخت آن دوران نجات پیدا کند، چهکسی لایقتر و شایستهتر از امام سجاد علیه السلام و بعد از ایشان بانوی بزرگ اسلام یعنی حضرت زینب سلام الله علیها است؟
به این ترتیب هیچ معنایی ندارد که اهلبیت رسول خدا علیهم السلام میان غل و زنجیر باشند و همسر امام بخواهد نجات پیدا کند، پس این داستان ساختگی و غیر قابل قبول است.
گفتگو با دکتر محمدحسین رجبی دوانی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام و شیعه / تسنیم