یکی از راه‌های شناخت شخصیت امام خمینی (ره)، رجوع به سخنان اندیشمندان، متفکران و سیاستمداران جهان است. در نگاه اندیشمندان جهان از امام (ره) به عنوان احیاگر اسلام حقیقی، مبارز خستگی‌ناپذیر، اندیشه‌ساز افکار توحیدی، برپاکننده بزرگترین انقلاب تاریخ و... یاد شده است.
سخن گفتن در مورد ابعاد شخصیت امام خمینی (ره)؛ پدید آورنده مهم‌ترین حادثه قرن بیستم، کاری بس دشوار است. باید اعتراف کرد که نمی‌توان به شناخت کامل هویت آن شخصیت فرزانه دست پیدا کرد؛ اما به قول مولوی:
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید.
این یادداشت در پی آن است تا به بخشی از زوایای شخصیت امام (ره) از منظر اندیشمندان جهان بپردازد.
در اندیشه متفکران جهان، انقلاب امام خمینی (ره)، انقلابی نبود که تنها به ایران اسلامی محدود شود؛ بلکه انقلابی بود که مرزهای عقیدتی و فکری جهان را تغییر، و تحت تأثیر خود قرار داد. نهضتی که توانست اسلام را به صحنه مبارزه برگرداند و روحی تازه بر کالبد اسلام بدماند و موجودیت و هویت را به مسلمانان و شیعیان برگرداند.
این انقلاب پویا، اندیشه‌ساز و مکتب‌ساز توانست در مدت اندکی، نظام فکری انقلاب‌های دیگر را تحت تأثیرخود قرار دهد و آن‌ها را به مبارزه با مکتب‌های سوسیالیستی و سرمایه‌داری رهنمون سازد.[1]
امام در اندیشه دشمنان
از نگاه دشمنان، امام یک انقلابِ خستگی‌ناپذیر بود؛ انقلابی که توده‌ها را مجذوب، و غرب را با بحران جدی روبه‌رو کرد.[2]
«هنری پرالت» کاردار سابق سیاسی و نظامی سفارت آمریکا در ایران می‌گوید: «تردیدی نیست که او (امام خمینی) یکی از مردان بزرگ تاریخ، در این قرن بود. کمتر کسی را امروز می‌توان یافت که از نفوذی همانند آنچه که نه تنها در ایران، بلکه در جهان داشت، برخوردار باشد و توجه به قدرت‌های بزرگ را تا این حد به خود معطوف دارد».[3]
«هنری کسینجر» دیگر سیاستمدار آمریکایی و وزیر خارجه سابق آمریکا نیز اندیشه امام (ره) را بحران‌زا برای غرب و آمریکا دانست و می‌گوید: «آیت‌الله خمینی غرب را با بحران جدی برنامه‌ریزی مواجه کرد، تصمیمات او آنچنان رعدآسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه‌ریزی را از سیاستمداران و نظریه پردازان سیاسی می‌گرفت... دشمنی آیت‌الله خمینی با غرب، برگرفته از تعالیم الهی بود. او در دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت».[4]
امام در اندیشه متفکران غربی
در اندیشه متفکران جهان، امام رحمه‌الله بیدادگر موحدان، حماسه‌سازِ فداکاری، اندیشه‌ساز نظام توحیدی، پیوند دهنده بین دین و سیاست و برپاکننده بزرگترین انقلاب تاریخ بود. «میشل فوکو» متفکر شهیر فرانسوی می‌گوید: «نقش شخصیت خمینی (در انقلاب ایران) پهلو به افسانه می‌زند. امروز هیچ رئیس دولتی و هیچ رهبر سیاسی‌ای حتی به پشتیبانی همه رسانه‌های کشورش، نمی‌تواند ادعا کند که مردمش با او پیوندی چنین شخصی و چنین مستحکم دارد».[5]
«لنسل» پرفسور اتریشی از دیگر اندیشمندان غربی است که امام (ره) را از ساحت مذهب و معنویت مورد ارزیابی قرار داده است. او می‌گوید: «آیت‌الله خمینی جهان‌بینی مذهبی را احیا و نور ایمان را روشن کرد و بزرگترین حماسه عظیم فداکاری عصر ما را به وجود آورد».[6]
«فرید هالیدی»؛ استاد روابط بین‌الملل دانشگاه لندن، امام (ره) را به عنوان فردی تأثیرگذار در افکار جهان مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. او می‌نویسد: «انقلاب اسلامی، عظیم‌ترین انقلاب تاریخ است و همه می‌دانیم که این کار عظیم در پرتو عظمت شخصیت امام خمینی پا گرفت و دست‌های پرقدرت و فرمانده او بود که این امواج عظیم انسانی را به شور و هیجان و خروش وا می‌داشت».[7]
امام در اندیشه اندیشمندان اسلامی
با جستجویی در سخنان متفکران اسلامی درباره شخصیت امام خمینی (ره)، زوایای دیگری از زندگی این شخصیت الهی برای ما آشکار می‌شود. در این سخنان، امام (ره) شخصیتی کم‌نظیر، موحدی پارسا، رهبری مدبّر، مصلحی اندیشه‌ساز، تغییردهنده افکار و احیا کننده اندیشه‌های محمد عبده، سید جمال اسدآبادی و نواب صفوی معرفی شده است.[8]
«هیکل» نویسنده مشهور مصری، نگاهی جامع به شخصیت امام (ره) دارد. او در بخشی از سخنان خود می‌گوید: «گویی شخصیتی از شخصیت‌های آزمون بزرگ صدر اسلام (فتنه‌الکبری)، با معجزه‌ای به دنیا بازگشته تا پس از امویان و به خون غلتیدن شهیدان اهل بیت علیهم‌السلام، سپاه علی علیه‌السلام را رهبری کند».[9]
شهید «سید محمدباقر صدر» نیز امام (ره) را از تأثیرگذارترین شخصیت‌های عالم می‌داند و می‌گوید: «درمیان پیروان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله طی چهارده قرن که از تاریخ اسلام گذشته است، کمتر کسی را می توان پیدا کرد که تأثیر جامعی چون امام خمینی از خود بر جای گذاشته باشد».[10]
رهیافت
در اندیشه متفکران جهان، امام (ره) شخصیتی ذو ابعاد و دارای ساحت‌های مختلف است؛ ابعادی که شعاع پرتو آن جهان را فرا گرفته، نظام فکری بشر را تغییر داده و مصلحان جهان را در مقابل نظام سرمایه‌داری به صف نموده است.
پی‌نوشت:
[1]. روزنامه کیهان، 1370/3/28.
[2]. فصلنامه حضور، ش29، پاییز 1378.
[3]. اخوت، 57 ریشتر (پس لرزه‌های انقلاب اسلامی ایران در آن سوی مرزها)، ص24.
[4]. مجله سروش، 1380/11/20.
[5]. میشل فوکو، ایرانی‌ها چه رویایی در سر دارند، ص64.
[6]. نشریه zavarta، چاپ مسکو، کیهان هوایی، 1373/7/25.
[7]. روزنامه اطلاعات، 1368/4/1.
[8]. اخوت، 57 ریشتر (پس لرزه‌های انقلاب اسلامی ایران در آن سوی مرزها)، ص 52-59.
[9]. مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، «امام خمینی از دیدگاه شخصیت های جهان»، https://b2n.ir/w21628.
[10]. همان.