به جای بزرگ‌نمایی و حساسیت بیش از حد بر نواقص و کاستی‌های رفتاری و اخلاقی باید با رعایت اصول تدریج، چاره‌اندیشی و میانه‌روی به دنبال رفع آنها بود.
آرامش و لذت از زندگی، موضوعی است که بسیاری از انسان‌ها در زندگی خود به دنبال آن می‌گردند. علی‌رغم اهمیت این موضوع، برخی رفتارها مانع رسیدن به این آرامش در زندگی است؛ از جمله تمرکز و حساسیت بیش از حد بر نقاط ضعف و کاستی‌ها.
تمرکز بیش از حد بر نواقص، ممنوع!
اینکه انسان مدام نواقص و کمبودهای خود را بزرگ‌نمایی کند و بر آن تمرکز داشته باشد، اعتماد به نفس شخص را به شدت تضعیف، و او را به خودتحقیری مبتلا می‌کند. در واقع چنین افرادی بیشتر نیمه خالی زندگی و توانایی خود را مورد توجه قرار داده‌اند و از توانایی و داشته‌های خود غافل شده‌اند. حال برای این افراد چند توصیه و راهکار ارائه می‌شود تا از ناآرامی و حال بد نجات یابند:
1. تعادل و میانه‌روی در زندگی
برای نجات از ناآرامی، تقویت اعتماد به نفس و تزریق حال خوب به زندگی می‌بایست اصل مهم اعتدال و میانه‌روی را در زندگی نهادینه کرد. ازاین‌رو سزاوار است انسان علی‌رغم آگاهی نسبت به نواقص و کاستی‌های خود، برخورد منطقی و اصولی با آنها داشته باشد و بیش از حد، آن نواقص را بزرگ نکند. همچنین به توانایی، قدرت و مهارت‌های علمی و تجربی خود در رفع آن نواقص ایمان و باور داشته باشد.
اگر شخصی تنها بر نواقص و ضعف‌ها تمرکز کند، می‌توان ادعا کرد که علاوه بر اینکه به نوعی تفریط و خودتحقیری مبتلا شده، به نوعی ضعف شناختی و تشخیص جاهلانه نیز گرفتار است. ازاین‌رو از امام علی علیه‌السلام نقل شده است: «لا تَرَی الجاهِلَ إِلّا مُفرِطا او مُفرِّطاً»؛[1] «همیشه جاهل را نمی‌بینی جز اینکه یا زیاده‌روی می‌کند و یا کم می‌آورد».
2. توجه به رعایت اصل تدریج در رفع نواقص
همان‌طور که به دست آوردن مهارت و توانایی علمی و عملی در زندگی، امری تدریجی و زمانبر است، از میان بردن نواقص و کاستی‌ها نیز به صورت آنی و دفعی اتفاق نمی‌افتد و نیاز به زمان و فرصت کافی دارد. ازاین‌رو هر شخصی باید به خود زمان و فرصت کافی را بدهد و از هرگونه شتاب‌زدگی و عجله به شدت پرهیز کند؛ چراکه از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌واله نقل شده است: «اِنَّما اَهلَكَ النّاسَ العَجَلَة وَ لَو اَنَّ النّاسَ تَثَـبَّتوا لَم يَهلِك اَحَدٌ»؛[2] «مردم را در حقيقت، شتاب‌زدگی به هلاكت انداخته است. اگر مردم از شتاب‌زدگی به دور بودند، هیچ‌کس هلاك نمی‌شد».
3. توجه به مهارت اندیشیدن، برنامه‌ریزی و خلاقیت در رفع نواقص
اینکه انسان تنها بر نواقص خود تمرکز کند، جز اینکه حرص‌وجوش بخورد و ناراحت شود، چیز دیگری عایدش نخواهد شد. ازاین‌رو از بهترین راهکارها برای عبور از کاستی‌ها و نواقص، داشتن برنامه و ایده است. در واقع این قدرت تفکر، اندیشه و خلاقیت است که در مواجهه با نواقص و کاستی‌ها راه نجات را جلوی پای انسان قرار می‌دهد. انسان‌هایی که صاحب اندیشه و مهارت هستند، هیچ‌گاه از کاستی‌ها و نواقص نمی‌هراسند؛ چراکه برخورد آنها با مشکلات و کاستی‌ها، هوشمندانه و متفکرانه است.
در واقع راز عبور چنین افرادی از مشکلات و نواقص، قدرت اندیشه آنهاست. ازاین‌رو امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: «مَن قَعدَ عَن حِيلَتِهِ أقامَتْهُ الشّدائدُ»؛[3] «هركه از چاره‌انديشى باز نشيند، سختی‌ها او را بر پاى دارند».
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
باید این موضوع را پذیرفت که بسیاری از انسان‌ها در زندگی نواقص و کاستی‌هایی دارند. در واقع اگر حساب انسان کامل (حضرات معصومین علیهم‌السلام) را کنار بگذاریم، سایر انسان‌ها با نواقص، کمبودها و کاستی‌هایی در رفتار و کردار خود مواجه هستند. در چنین فضایی به جای حرص‌وجوش خوردن و ناراحتی و تمرکز بیش از حد بر نواقص می‌بایست با دوراندیشی و حفظ تعادل در زندگی، به طور تدریجی به دنبال رفع نواقص بود.
پی‌نوشت:
[1]. نهج‌البلاغه (سیدرضی)، حکمت ۷۰.
[2]. برقی، محاسن، ص215، ح100.
[3]. تمیمی آمدی، غررالحکم، ح8671 .