والدین گرامی همان طوری که به نیازهای مادی و اقتصادی فرزندان خود توجه دارند، سزاوار است به نیازهایی همچون نیاز به معنویت، نیاز به پذیرش و نیاز به احترام و تکریم آنان نیز توجه داشته باشند.
والدین گرامی برای دستیابی به یک زندگی خوب و خانواده موفق می‌بایست مهارت‌های مهمی را در وجود خود تقویت نمایند؛ مهارت‌هایی که آثار و برکات ارزشمند آن، حال خوبی به همه اعضای خانواده انتقال می‌دهد و به آنها کمک می‌کند تا گرفتار آفات و آسیب‌های زندگی فردی و اجتماعی نشوند. از جمله این مهارت‌ها، مهارت تشخیص نیازهای فرزندان است.
مهارت تشخیص نیازهای فرزندان
این مهارت در زندگی برخی از والدین، شکل کاریکاتوری به خود گرفته است؛ به این معنا که تنها یک بُعد خاصی از نیازهای فرزندان را مورد توجه قرار می‌دهند و از نیازهای راهبردی و اساسی دیگر غافل می‌شوند؛ به طور مثال گاهی پدر خانواده این قدر به مباحث مالی و اقتصادی بها می‌دهد که گویی تنها نیاز فرزندان، مباحث اقتصادی است. این در حالی است که فرزندان نیازهایی ریشه‌ای دارند که شخصیت و هویت فردی و اجتماعی آنها را شکل می‌دهد؛ نیازهایی که در درجه اول می‌بایست در محیط خانواده مورد توجه قرار گیرند. از جمله این نیازها عبارت‌اند از:
1. نیاز به معنویت و عبودیت
از نیازهای فطری و خدادادی همه انسان‌ها، گرایش به توحید و معنویت است. برخی از والدین بر اساس گرایش‌های خاص مادی، توجه فرزندان خود را از این نیاز اساسی منحرف می‌کنند و این گرایش فطری را در وجود آنها به سمت خاموشی سوق می‌دهند. ازاین‌رو از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌اله نقل شده است: «كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى اَلْفِطْرَةِ وَ إِنَّمَا أَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ وَ يُنَصِّرَانِهِ وَ يُمَجِّسَانِهِ»؛[1] «هر نوزادى بر اساس فطرت توحيدى متولد مى‌شود. اين پدر و مادر اويند كه وى را يهودى يا مسيحى يا مجوسى مى‌نمايند».
در واقع والدین گرامی به همان اندازه‌ای که به دنبال سعادت دنیوی فرزندان خود هستند، می‌بایست توجه وافری به سعادت اخروی آنها نیز داشته باشند و آگاهی‌های لازم و ضروری را به آنها تعلیم دهند. حال اگر خود فاقد آن هستند، باید بستر را برای فرزندانشان جهت کسب آن معارف و مفاهیم اخلاقی و توحیدی فراهم کنند.
2. نیاز به استقلال و تشخیص
از مهم‌ترین نیازهای درونی هر فرد که نوعاً از سنین کودکی شکل می‌گیرد، نیاز به استقلال و قدرت تشخیص است. اگر والدین در نوع برخورد با فرزندان به گونه‌ای افراطی برخورد کنند که استقلال و قدرت تشخیص در آنها شکوفا نشود، به طور قطع آن فرزندان با اختلالات رفتاری مواجه خواهند شد.
به طور عامیانه‌تر اینکه برخی از والدین به استقلال‌طلبی فرزندانشان در سنین کودکی و حتی جوانی توجهی ندارند و دوست دارند فرزندانشان تابع و مطیع محض فرامین و دستورات آنها باشند. چنین رویکردی در محیط خانواده، هم به استقلال و هم به قدرت تشخیص فرزندان آسیب وارد خواهد کرد. در واقع والدین به جای اینکه به فرزندانشان ماهگیری یاد دهند، همواره می‌کوشند ماهی را برای آنها فراهم کنند.
3. نیاز به پذیرش و درک شدن
از نیازهای عاطفی فرزندان، نیاز به دیده شدن و پذیرش از سوی والدین است. در این راستا والدین گرامی می‌بایست به میزان توانایی و ظرفیت فرزندان خود واقف باشند و سطح انتظارات و خواسته‌های خود را بر اساس توانایی و ظرفیت آنها تنظیم کنند. پذیرش این موضوع که همه فرزندان دارای یک سطح توانایی و ظرفیت نیستند و قابلیت‌های مختلفی دارند و در رفتار و عملکرد با یکدیگر متفاوتند، علاوه بر اینکه مقایسه‌های مذموم و نابجا و قیاس کردن‌های غیر اصولی را در محیط خانواده حذف خواهد کرد، روح همدلی و دوستی را در محیط خانواده تقویت می‌کند.
4. نیاز به تکریم، احترام و محبت
از دیگر نیازهای اساسی که در محیط خانواده به درستی باید مورد توجه والدین قرار گیرد، نیاز به تکریم، محبت و احترام است؛ چراکه خدای متعال به وجود انسان، کرامت بخشیده است. ازاین‌رو سزاوار است والدین نیز به این مسئله توجه کنند و رویکردی اخلاقی همراه با حفظ کرامت با فرزندان خود داشته باشند. به همین جهت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌فرماید: «اَکْرِمُوا اَوْلَادَکُمْ وَ اَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یغْفَرْ لَکُمْ»؛[2] «فرزندان خود را تکریم کنید و به آنها آداب نیک بیاموزید تا آمرزیده شوید».
جمع‌بندی
والدین گرامی باید توجه داشته باشند که نیازهای فرزندانشان صرفاً در مباحث مادی و اقتصادی خلاصه نمی‌شود و سزاوار است با درک درست و صحیح از نیازهای واقعی آنان، در کشف نیازهایشان تلاش هدفمند و علمی داشته باشند.
پی‌نوشت:
[1]. حلی، احمد بن محمد بن فهد، عدة الداعی و نجاح الساعی، ج۱، ص۳۳۲.
[2]. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۴۷۶.