حیا و عفاف همانند سنگری قوی و فولادی، افراد را از گزند انسان‌های شیطان صفت در امان نگه می‌دارد، و آثار و برکات فراوانی در دنیا و آخرت عایدشان می‌شود.
یکی از زیباترین گوهرهای طلایی و شگفت‌انگیزی که خدای متعال به طور فطری در وجود همه انسان‌ها قرار داده، صفت حیا و عفت است. عنصر باارزشی که مانع ورود انسان، در کارها و رفتارهای زشت و غیراخلاقی می‌شود. علمای علم اخلاق، تعابیر زیبایی در تعریف این کلید واژه استفاده کرده‌اند: «نوعی انفعال و انقباض نفسانی است که موجب خودداری از انجام امور ناپسند در انسان می‌شود».[1]
در مقابل این شاخص اخلاقی، بی‌شرمی وجود دارد، بی‌شرمی یعنی اینکه انسان هیچ‌گونه عنصر بازدارندهٔ درونی برای عدم ارتکاب اعمال زشت، در وجود خود نداشته باشد. ازاین‌رو در منابع روایی از امام علی علیه‌السلام این چنین نقل شده است: «الْحَیاءُ یَصُدُّ عَنْ فِعْلِ الْقَبِیحِ»؛[2]«شرم از فعل قبیح منع می‌کند.»
خداباوری و تقویت حیا در زندگی
حیا و عفت، دارای مراتب مختلفی است. بالاترین درجه حیا، زمانی است که انسان خود را در محضر خدای متعال مشاهده می‌کند و هیچ‌گونه رفتار زشت و ناپسندی که او نمی‌پسندد، از خود بروز ندهد. اگر این مرتبه عالی از حیا در زندگی انسان تقویت شود، در تمام عرصه‌های زندگیِ فردی، اجتماعی و خانوادگی، زشتی‌ها و ناپسندی‌ها رسوخ نخواهد کرد. از طرفی اگر انسان در زندگی خود خدای متعال را حاضر وناظر بر اعمال، رفتار و گفتار خود نبیند، به‌شدت آسیب‌پذیر خواهد بود و با کوچک‌ترین وسوسه و تحریک ارزش‌های اخلاقی را فراموش خواهد کرد.
ازاین‌رو اگر متولیان امور فرهنگی به دنبال جامعه‌ای عفیف و باحیا هستند، یکی از بهترین گزینه‌ها برای اصلاح رفتار جامعه، تقویت مبانی دینی، ارزشی و اخلاقی است. مبانی همچون، تقویت توحید و محبت به خدا، تأثیر مستقیمی در رفتارهای عفیفانه دارد. در واقع نتیجه محبت و استحکام این مبانی، رفتار نیک و خداپسندانه است: «قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ»؛[3] «بگو: اگر خدا را دوست داريد، از من پيروى كنيد تا خدا دوستتان بدارد».
رابطه حیا و عفاف در زندگی
عفت، پاک‌دامنی و حجاب یکی از آثار و نتایج حیا است. در واقع انسان‌های با حیا، در رفتار، کردار و گفتار رفتار عفیفانه از خود نشان می‌دهند. کمااینکه در منابع روایی از امام علی علیه‌السلام این چنین نقل شده است: «ثَمَرَةُ الْحَیاءِ الْعِفَّةُ»؛[4] «میوه شرم عفت است». اگر همه افراد به این موضوع ایمان و باور داشته باشند که رعایت عفاف و حجاب یک امر الهی است، و بی‌حجابی یک ناهنجاری زشت و مورد نکوهش خدای متعال است، هیچ‌گاه به خود اجازه نمی‌دادند که فرمان الهی را ترک نموده و نسبت به آن بی‌توجه باشند.
رهاوردهای شگفت‌انگیز حیا و عفت در زندگی
1. آرامش ماندگار و نجات از عذاب اخروی
یکی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین ثمرات و نتایج حیا در زندگی، دستیابی به سعادت و آرامش اخروی است. در واقع اگر حیا به معنای واقعی در زندگی نهادینه شود و آثار آن در زندگی بروز و ظهور داشته باشد، نتیجه شگفت‌انگیز اخروی را به دنبال دارد؛ موضوعی که در روایات هم به آن اشاره شده است. امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: «الْحَیاءُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی تَقِی [یقی من] عَذَابَ النَّارِ»؛[5]«شرم از خدا [انسان را] از عذاب آتش مصون می‌دارد».
2. بهره‌مندی از امنیت جسمانی، قرارگرفتن در قلعه امنیت
یکی دیگر از نتایج و آثار ارزشمند حیا در زندگی، ایجاد حصار امنیتی در روابط اجتماعی است. در واقع اینکه انسان در تعاملات اجتماعی رفتارهای ضابطه‌مند حیا و عفت داشته باشد، این رفتار عفیفانه، همانند سپری در برابر انسان‌های هرزه و هوسران عمل خواهد کرد. این ویژگی همانند قلعه‌ای محکم افراد را از کمند و کید افراد شیطان‌پرست نجات خواهد داد: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ»؛[6]«اى پيامبر، به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو: «پوشش‌های خود را بر خود فروتر گيرند. اين برای‌آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند [به احتياط] نزدیک‌تر است».
3. بهره‌مندی از امنیت روانی
یکی دیگر از آثار و برکات حیا و عفاف در زندگی، بهره‌مندی از آرامش و سلامت روانی است. نوعاً حالت افرادی که دغدغه دیده‌شدن، تبرج و خودنمایی را دارند، می‌تواند نشئت‌گرفته از ضعفِ عزت‌نفس آنها باشد. در ثانی شخصی که دائماً به دنبال تبرج و خودنمایی است، به‌نوعی بذر شهوت را در قلب خود و دیگران می‌کارد.
سخن آخر: نه حرف من، نه حرف شما، حرف خدا
در موضوع بی‌حیایی و بی‌حجابی اجتماعی، جبهه دشمن، موضوع حجاب را عنصری سیاسی فرض کرده است و با تمام قوا تلاش دارد، این ارزش‌های اخلاقی را از میان بردارد. در واقع آنها تلاش دارند، فقط حرف خود را به کرسی بنشاند و با بهانه‌های سیاسی این فریضه الهی را تخریب نمایند. در این چنین فضایی تقویت مبانی فکری، دینی و مذهبی می‌تواند زمینه‌ساز تقویت رفتارهای بهنجاری و عفیفانه در جامعه باشد.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. ابن مسکویه، تهذیب الاخلاق، ص۶۷؛ طوسی، اخلاق ناصری، ص۷۷.
[2]. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ح 1435، ص74.
[3]. آل عمران: 31.
[4]. ليثى واسطى، عیون‌الحکم و المواعظ، ج۱، ص۲۰۹.
[5]. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۱، ص۱۲۱.
[6]. احزاب: 59.