رهروان ولایت ـ سوالی که برای برخی از مومنین پیش می‌آید این است که تکلیف بچه‌هایی که به سن بلوغ نرسیده و از دنیا می‌روند، در عالم آخرت چه می‌شود و چگونه مورد بازخواست قرار می‌گیرند؟ آن‌ها که مکلف نیستند و تکلیف شرعی ندارند تا مورد مواخذه و سوال و جواب قرار بگیرند؟
همان‌طور که می‌دانید این‌گونه مسائل و به طور کلی جزئیات معاد، عقلی نیستند و عقل در آن‌ها راه ندارد، بنابراین اگر ما باشیم و ادله عقلی باید سکوت کرد و گفت نمی‌دانیم؛ امّا زمانی‌که به روایات معصومین (علیهم‌السلام) رجوع می‌کنیم، می‌بینیم در این زمینه سخن گفته و فرموده‌اند: آنان در عالم برزخ مورد تعلیم قرار گرفته و رشد می‌کنند.
در این روايات بیان شده كه اولاد مؤمنينی كه در سن كودكى از دنيا می‌روند، در عالم برزخ به وسيله حضرت إبراهيم خليل (علیه‌السلام) و يا به وسيله حضرت زهرا(سلام‌الله‌عليها) تربيت می‌شوند. به طور مثال پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «در شب معراج پيرمردى را دیدم كه زير درختى نشسته بود و در اطراف او كودكانى جمع شده بودند؛ گفتم: اى جبرئيل، اين پيرمرد كيست؟ گفت: اين شيخ، پدر تو إبراهيم است. گفتم: اين اطفال در اطراف او چه کسانی هستند؟ گفت: آن‌ها اطفال مؤمنان هستند، حضرت إبراهيم (علیه‌السلام) به آن‌ها غذا می‌دهد».[1]
هم‌چنین امام صادق(عليه‌السلام) در حدیثی فرمودند: «به راستی‌كه اطفال شيعيان ما را، حضرت فاطمه(سلام‌الله‌عليها) تربيت می‌كند».[2]
با توجه به این روایات، برخی از علمای معاصر معتقداند در عالم برزخ، تکامل و رشد وجود دارد و انسان می‌تواند در این عالم نیز مراحل کمال را طی کرده و از حیث معنوی تکامل پیدا کند؛ یعنی در برزخ نیز حرکت وجود دارد و روح آدمی رشد می‌کند و تعالی می‌یابد.[3]
هم‌چنین از برخی روایات استفاده می‌شود، اطفال و کسانی‌که شبیه آنان هستند مثل دیوانه، سفیه و... در روز قیامت مورد امتحان قرار گرفته و اگر در آن امتحان سر بلند بیرون آیند، به بهشت می‌روند و اگر موفق نشوند، در دوزخ خواهند افتاد. در این رابطه امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: «هنگامی‌که روز قیامت بر پا شود، خداوند متعال بر هفت گروه حجت را تمام خواهد کرد: 1. كودكانی كه پيش از بلوغ از دنيا رفتهاند؛ 2. كسانی‌كه در زمان فترت يعنى ميان دو رسول بوده و از دنيا رفتهاند؛ 3. پيران سال‌خورده‌ای كه پيغمبر را درك كرده ولى عقل خود را از دست داده بودند؛ 4. بی‌خردان يا عقب افتادگان روانى؛ 5. ديوانگانی كه داراى عقل نبودهاند؛ 6. كرانی كه حس شنوایى نداشتهاند؛ 7. گنگها و لالهاى مادر زاد.
تمام اين طوایف، بر (خداوند عزّوجلّ) احتجاج خواهند کرد(اعتراض می‌کنند که چرا مانند دیگران سالم نبودند تا بتوانند به بهشت بروند) آن‌گاه خداوند متعال فرستادهاى به سوى آنان می‌فرستد و آتشى را براى امتحان آنان روشن می‌کند؛ سپس آن فرستاده به آنان می‌گويد: پروردگار شما امر فرموده كه خود را در اين آتش بیاندازید، پس هر كس به سوی آتش برود، آتش برای او سرد شود و هر كس نافرمانى کند، به جهنم و آتش آن گرفتار خواهد شد».[4]
امام صادق (علیه‌السلام) نیز در مورد اطفال کفار چنین می‌فرماید: «آتشى براى آنان آماده می‌شود و گفته می‌شود، خود را در آن آتش بیافکنید؛ پس اگر اطاعت كردند و به سمت آتش حرکت کنند، آتش بر آنان سرد شده و خطری برای آنان نخواهد داشت. و چنان‌چه امتناع ورزيده و فرمان پروردگار عالم را اطاعت نکنند، خداوند متعال می‌فرماید: اينك شما را فرمان دادم و نافرمانى کرديد، پس أمر كند آنان را به سوى دوزخ برند».[5]
این روایات مطابق عدل الهی نیز هستند، زیرا خداوند متعال اگر بدون دلیل و بدون گناه و معصیت، کسی را عذاب کند، مخالف عدالت و حکمت الهی است؛ لذا نمی‌توان پذیرفت خداوند حکیم، اطفال کفار را بدون هیچ دلیلی به جهنم ببرید، فقط به جرم این‌که پدر و مادر او کافر بوده‌اند.
-------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. امالی صدوق، ص 451.
[2]. تفسیر قمی، ج2، ص 332.
[3]. معاد شناسی، ج
[4] من لايحضره الفقيه ج3، ص 492.
[5]. همان.
نظرات
سلام م
ممنون جالب بود، به پاسخ بخشی از سوالاتم رسیدم...