رهروان ولایت ـ معاد از اصول اعتقادی مسلمانان است و آیات فراوانی در مورد زندگی در جهان دیگر، وجود دارد.[1] بخشی از این آیات درباره اقسام مردم در جهان آخرت است:
1. گروهي معاد را نپذيرفته و بدان اعتقاد نداشته در نتيجه بدون ره‌توشه وارد آخرت مي‌‌شوند؛ سرنوشت اين گروه با عذاب گره خورده است.
2. گروه ديگر به معاد اعتقاد دارند و بر اين باور به عمل پرداخته و به قدر لازم می‌‌کوشند؛ اينان سرانجام با مغفرت و بهشت محسوس سروكار خواهند داشت.
3. گروه سوم علاوه بر اعتقاد صحيح و كردار شايسته، به آخرين نقطه اوج كمال ارتقا يافتهاند؛ اين دسته به مقام رضا و رضوان بار يافته، نزد مليك مقتدرخواهند بود.
قرآن سرنوشت اين سه گروه را در يك آيه بيان ميفرمايد:
«وَ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللّهِ وَ رِضْوَانٌ؛[حديد/20] و در آخرت، نصيب گروهی عذاب سخت است و نصيب گروهی آمرزش خدا و نصیب گروهی خشنودی او».
بر اين اساس، مردم را با سه عنوان مشخص كرده است: اصحاب شمال، اصحاب يمين و مقرّبان؛
اصحاب شمال گرفتار دوزخند، اصحاب يمين از بهشت برخوردارند و مقرّبان گذشته از بهشت محسوس، به لقاء اللّه مي‌رسند. [2]
البته این آیه شریفه پاداش این سه گروه را بیان کرده؛ در بعضی آیات دیگر به نام این سه گروه هم اشاره شده است.
«وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ* فِي سَمُومٍ وَحَمِيمٍ؛[واقعه/41و42] اما اصحاب شقاوت، اصحاب شقاوت چه حال دارند؟ در باد سموم و آب جوشانند».
«وَأَصْحَابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحَابُ الْيَمِينِ* فِي سِدْرٍ مَّخْضُودٍ؛[واقعه/28و29] اما اصحاب سعادت، اصحاب سعادت چه حال دارند؟ در زير درخت سدر بی، خار». [3]
«فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ* فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ؛[واقعه/88و89] اما اگر از مقربان باشد؛ برای اوست آسايش و روزی و بهشت پر نعمت». [4]
پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله) و اوصیای ایشان، در برترين درجات بهشت و مؤمنان در مقام پايينتر و درجه دوم قرار دارند. البته مؤمنان نيز داراي درجات متفاوتند:
«... يَرْفَعُ اللّهُ الّذِينَ آمَنُوا مِنْكُم وَ الّذِينَ أُوُتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٌ؛[مجادله/11] خدا آنهايی را که ايمان آورده‌اند و کسانی را که دانش يافتهاند به درجاتی برافرازد». [5]
درباره دركات(مراتب نزولی) نيز تفاوت فراوان است: برخي كافرند و برخي "أشدّ كفراً"، برخي منافقند و پارهاي "أشدّ نفاقاً":
«إنّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرَكِ الْأسْفَلِ مِنَ النَّارِ؛[نساء/145] هر آينه منافقان در فروترين طبقات آتش هستند و هرگز برايشان ياوری، نمی‌يابی».
مؤمنان سير صعودي دارند و تبهكاران و مشركان سير نزولي. درباره مؤمنان ميفرمايد:
«إلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِم الطّيّبِ وَ الْعَمَل الصَّلِح يَرفَعه؛[ فاطر/10] "كلم طيّب" به سوى (قرب) او بالا مىرود و عمل صالح آن را بالا مىبرد».
و درباره مشركان ميفرمايد:
«وَ مَن يُشْرِك بِاللّهِ فَكأنّما خَرّ مِن السَّمَاءِ فَتَخَطَّفه الطّيرُ أو تَهوي بِهِ الرّيح فِي مَكانٍ سَحيقٍ؛[حجّ/31]؛ هر كس به خدا شرك ورزد بدان ماند كه از آسمان درافتد و مرغان در فضا بدنش را بربايند، يا تندبادي او را به مكاني دور درافكند».
سقوط و صعود انسان با عقيده و عمل او مرتبط است. اعتقادِ صحيحْ "طيّب" است و صعود همراه با عمل صالح را فراهم ميكند و الحاد "خبيث" است و همراه با گناه وسيله سقوط ميشود.
---------------------------------------
پي نوشت:
[1]. محاضرات في الإلهيات، ص395- الباب الثامن: في المعاد.
[2]. معاد در قرآن جلد 4 تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی- صفحه 305.
[3]. همچنین این آیات: سوره الواقعة، آیه:90- سوره الواقعة، آیه:91- سوره المدثر، آیه:39- سوره الواقعة، آیه:38.
[4]. سوره آل عمران، آیه: 45.
[5]. همچنین این آیات: سوره انفال، آيه4: لهم درجاتٌ عند ربّهم؛ سوره زمر، آيه20: لكنّ الّذين اتّقوا ربّهم لهم غرفٌ من فوقها غرفٌ مبنيّةٌ تجري من تحتها الأنهار.
اللهم صلّ علي محمّد و آل محمّد و عجّل فرجهم
نظرات
از خداوند ميخواهيم ما رو جزء دسته خوبان قرار بده./